Because You Loved Me Lyrics

اين هم يه آهنگ از Celine Dion. بخوانيد و مقايسه كنيد . نوع شعر و كلمات آنرا با نوع شعر و كلماتي كه در شعرهاي ايراني به كار ميرود. مثلا مقايسه كنيد با شعر و موسيقي كه در صدا و سيما گفته، ساخته و خوانده ميشود. آن لحن پدرسالار - تيپ پدرسالار عريان در عشق ايراني و يا آدم ذليل شده ايراني. و يا با شعر و موسيقي آن لوس آنجلس نشينان. احساس حق شناسي و دانستن كجاست؟ همه اول كه با هم خوب هستند ميگويند فرشته است طرف، وقتي بهم زدند ميگويند ديو بود در لباس فرشته. آن زماني كه با هم بودند آن چيزهايي كه با هم داشتند آن همه با هم دانستن و تجربه كردن و .... كجا ميرود، چه ميشود؟

اين به خاطر روحيه كمال طلبي است؟ ( به قول يكي كه من اصلا قبولش ندارم !!! )

يا به خاطر آنكه دنبال امامزاده ميگرديم تا بار همه چيز را به دوش بكشد و در آخر خود ما را هم كول كند؟

 

 

Because You Loved Me Lyrics

For all those times you stood by me
For all the truth that you made me see
For all the joy you brought to my life
For all the wrong that you made right
For every dream you made come true
For all the love I found in you
I'll be forever thankful baby
You're the one who held me up
And never let me fall
You're the one who saw me through, through it all

You were my strength when I was weak
You were my voice when I couldn't speak
You were my eyes when I couldn't see
You saw the best there was in me
Lifted me up when I couldn't reach
You gave me faith 'cause you believed
I'm everything I am
Because you loved me

You gave me wings and made me fly
You touched my hand I could touch the sky
I lost my faith, you gave it back to me
You said no star was out of reach
You stood by me and I stood tall
I had your love I had it all
I'm grateful for each day you gave me
Maybe I don't know that much
But I know this much is true
I was blessed because I was loved by you

You were my strength when I was weak
You were my voice when I couldn't speak
You were my eyes when I couldn't see
You saw the best there was in me
Lifted me up when I couldn't reach
You gave me faith 'cause you believed
I'm everything I am
Because you loved me

You were always there for me
The tender wind that carried me
The light in the dark shining your love into my life
You've been my inspiration
Through the lies you were the truth
My world is a better place because of you

You were my strength when I was weak
You were my voice when I couldn't speak
You were my eyes when I couldn't see
You saw the best there was in me
Lifted me up when I couldn't reach
You gave me faith 'cause you believed
I'm everything I am
Because you loved me

You were my strength when I was weak
You were my voice when I couldn't speak
You were my eyes when I couldn't see
You saw the best there was in me
Lifted me up when I couldn't reach
You gave me faith 'cause you believed
I'm everything I am
Because you loved me

I'm everything I am
Because you loved me

Have you ever really loved a woman

آره؟

To really love a woman
To understand her - you gotta know her deep inside
Hear every thought - see every dream
N' give her wings - when she wants to fly
Then when you find yourself lyin' helpless in her arms
Ya know ya really love a woman

When you love a woman you tell her
that she's really wanted
When you love a woman you tell her that she's the one
Cuz she needs somebody to tell her
that it's gonna last forever
So tell me have you ever really
- really really ever loved a woman?

To really love a woman
Let her hold you -
til ya know how she needs to be touched
You've gotta breathe her - really taste her
Til you can feel her in your blood
N' when you can see your unborn children in her eyes
Ya know ya really love a woman

When you love a woman
you tell her that she's really wanted
When you love a woman you tell her that she's the one
Cuz she needs somebody to tell her
that you'll always be together
So tell me have you ever really -
really really ever loved a woman?

You got to give her some faith - hold her tight
A little tenderness - gotta treat her right
She will be there for you, takin' good care of you
Ya really gotta love your woman...

When You Love Someone - Bryan Adams

اين هم يه آهنگ ديگه از برايان آدامز است. پيدا كنيد گوش كنيد.

بعد يه مقايسه كنيد بين شعر ، موسيقي و صدا با موسيقي ، شعر و صداي كساني كه الان در ايران ميخوانند. چرا اين همه فرق است؟

البته ممكن است بگوييد كه ما ايرانيها و خواننده هامان بهتر هستيم و اله و بله و من خودباخته و غربزده هستم.

خوب ولي اين جواب نميشود ؛ فكر كنيد يه جواب بهتر و دليل محكمتر بياوريد.

هنر نزد ايرانيان است و بس؟

عشق شرقي خوب و معنوي است و عشق غربي بد و مادي است؟

When You Love Someone

When you love someone - you'll do anything
you'll do all the crazy things that you can't explain
you'll shoot the moon - put out the sun
when you love someone

you'll deny the truth - believe a lie
there'll be times that you'll believe you can really fly
but your lonely nights - have just begun
when you love someone

when you love someone - you'll feel it deep inside
and nothin else can ever change your mind
when you want someone - when you need someone
when you love someone...

when you love someone - you'll sacrifice
give it everything you got and you won't think twice
risk it all - no matter what may come
when you love someone
you'll shoot the moon - put out the sun
when you love someone

Please Forgive Me - Bryan Adams

اين يه آهنگ از برايان آدامز است. پيدا كنيد گوش كنيد. خيلي زيباست. هم آهنگش و هم لحن خواننده كه ديگه حرف نداره!!! اگر پيدا نكرديد بگيد براتون بفرستم.

Please Forgive Me

Still feels like our first night together
Feels like the first kiss
It's getting better baby
No one can better this
Still holding on, you're still the one
First time our eyes met
Same feeling I get
Only feels much stronger
Wanna love you longer
You still turn the fire on

so if you're feeling' lonely don't
you're the only one I ever want
I only wanna make it good
so if I love you a little more than I should

Please forgive me I know not what I do
Please forgive me I can't stop loving you
Don't deny me this pain I'm going through
Please forgive me I need you like I do
Please believe me every word I say is true
Please forgive me I can't stop loving you

Still feels like our best times are together
Feels like the first touch
Still getting closer baby
Can't get close enough
Still holding on you're still number one
I remember the smell of your skin
I remember everything
I remember all your moves
I remember you, yeah
I remember the nights, you know I still do

So if you're feeling lonely don't
You're the only one I ever want
I only want to make it good
So if I love you a little more than I should

Please forgive me I know not what I do
Please forgive me I can't stop loving you
Don't deny me this pain I'm going through
Please forgive me I need you like I do
Yeah, believe me every word I say is true
Please forgive me I can't stop loving you

The one thing I'm sure of, is the way we made love
The one thing I depend on, is for us to stay strong
With every word and every breath I'm praying', it's why I'm saying
Please forgive me I know not what I do
Please forgive me I can't stop loving you
Don't deny me this pain I'm going through
Please forgive me if I need you like I do
babe, believe me every word I say is true
Please forgive me if I can't stop loving' you
Yeah, believe me I don't know what I do
Please forgive me if I can't stop loving you
Can't stop loving you

چشمهاي تاريكي

 

قسمتهایی نه چندان کوتاه از شعر نه چندان بلند چشمهای تاریکی اثر امید یاشار اغوزجان

الان نيستی
ديگر ميتوانم به تو بيانديشم
دستهايت را ميگيرم، ميبوسم و ميبوسم
کسی نميتواند طعنه ام بزند
نميتوانند بفهمند در نبودت چه سان دوستت ميدارم
اينک چشمهايت، اينک لبانت
هرچه از آن توست در برابرم ميايستد
ديگر ميتوانم قدمهايت را جايی که دوست دارم بگذارم
ترانه هايی را که دوست دارم بر لبانت جاری ميسازم
و تو را با اين دستان خشن ام
هر روز کمی زيباتر ميسازم

تمام عکسها شبيه تواَند
در تمام آینه ها تو هستی
دنبالم میآیی هر جا که میروم
الان سیگاری هستی بر لبانم
اندکی بعد کاغذی سفید خواهی شد
و گاهِ غروب گیلاسی که خواهم نوشید

اینگونه گیسوانت زیباترند
خودت زیباتر.
در روشنای روزهای خوش آینده
همه چیز زیباتر است.

......

 اما میدانی بالاخره من هم انسانم
لحظات ناامیدی سراغ من هم میآیند
فکر میکنم که هرگز نخواهی آمد
و آن زمان ترسی چون یک گلوله بر قلبم مینشیند
چون قیر وجودم را میپوشاند تنهایی
خجالت میکشم از تنهایی ام

ميمردم اگرم دوست نميداشتی
سنگريزه ای بودم اگرم دوست نميداشتی
چون ديواری کر بودم اگرم دوست نميداشتی
کور بودم چون اسبی
تلختر از مرگ بودم، بدتر از مرگ
اگرم دوست نميداشتی
دنيا را زندانی ميساختم برای انسانها

چه ميتوانست بود آنچه مرا اينگونه در بر گيرد
درون خونم جاری شود
ميان چشمانم نشيند
چون يک سمفونی از لبانم محو نشود

.......
......

ترجمه نميدانم از كيست. با عرض پوزش.

خدا به مثابه ديکتاتور

خدا به مثابه ديکتاتور
جيم ريگبی
حتی وقتی صدای قربانيان خود را خاموش می کنيم، زمين زير پايمان عليه ما فرياد بر می آورد.

با اين که الهيات آمريکا از اميد به دمکراسی زاده شد، بخش بزرگی از آن با تصوير مسيح به عنوان يک ديکتاتور خيرخواه عقد زناشويی بسته است. آيا بايد تعجب کنيم که اين آرايش سلسله مراتبی وسيله ای باشد برای ايجاد کليسای سلسله مراتبی و ملت های سلسله مراتبي؟ آيا بايد تعجب کنيم ملت هايی که از مسيح چهره يک ديکتاتور محبوب را ترسيم می کنند، فاتحان مسيحي، بازجويان مسيحي، جنگجويان صليبی توليد کرده باشند؟

چه چيزی غير از اين ميتوانستند ايجاد کنند؟ هر درخت ميوه خودش را توليد ميکند. کلمه ,لرد,* در اصل انجيل نيست. اين کلمه ای است انگليسی متعلق به عصر فئودالی. در حالی که کلمه يونانی کوريوس kurios، معانی مختلفی دارد، از عنوانی که احترام را نشان ميدهد تا عنوانی برای رهبری يا نامی برای مقدسين، ترجمه انگليسی آن به ,لرد, بطور ويژه ناظر است بر يک بارون زميندار مذکر اروپايی. بسياری از مردم اين مفهوم را در ذهن خود تعديل ميکنند، ولی در دوره های استرس شديد، اين تعبير کنار گذاشته می شود و بسياری از مسيحيان به جستجوی يک شاه سفيد پوست بر می آيند. می توان او را پاپ خواند، يا يک ,پرزيدنت مصمم,، ممکن است به او عناوين ديگری مثل تله وانجليست televangelist** داد، ولی اين عناوين فقط ماسکی است برای ديکتاتور خيرخواه ,يا نه چندان خيرخواه,.

نه کالوين و نه لوتر انگليسی حرف نمی زدند،ولی آن ها کمک کردند که تا پاپ ها زمينه مناسب برای تبديل خدا به يک ديکتاتور جهانی را فراهم کنند. اين پاپ ها، لوتر و کالوين بودند که برخی از بدترين ناسزاهايی را که در تاريخ ثبت شده نسبت به زنان، روشنفکران و پيام های کليسا از خود به جای گذاشته اند. چطور ممکن شد که مسيحی ها برده دار شوند، زنان را سرکوب و کافران را سلاخی کنند؟ شايد آن ها نمی توانستند عيسی مسيح را بصورتی غير از مرد، اروپايی وغير مسيحی ببينند. چون اسيرالهيات خودشان بودند. ,مسيح, چيزی نبود به جز شکوه بخشيدن به قوی ترين عضو فرهنگ خودشان.

خدا را به صورت قدرت تصوير کردن يکی از بزرگ ترين کلک بازی های تمام دوران هاست. کسانی که خودشان در سلسله مراتب قدرت قرار دارند، ادعا ميکنند خدا قادر متعال است. آنوقت خود را به عنوان مفسر و عامل اجرای خدامعرفی می کنند. زورگويان فروتن خداوندگار! اين يکی از موفق ترين حقه بازی های تمام دوران هاست.

مسيح واقعی نوزادی غير مشروع بود. او خود را يک,وجودانسانی, خواند. اودرست مثل بودا، اقتدارش را از حقيقت می گرفت، نه از قدرت. او آموزش می داد آن کس که دوست داشته باشد، خدا در اوست. او گفت کسانی که درخدمت خيرعمومی هستند، کليسای او محسوب ميشوند.

مسيح واقعی يک آنارشيست بود. او زندگی اش را وقف انکار اعمال قدرت بر ديگران نمود. او گفت خدا را بر اساس عشق و نه قدرت می توان شناخت. ما با گذاشتن تاج يا اورنگ بر سر آن ,وجود انسانی, بر عظمت او نمی افزاييم. اگر او نمی خواست در زندگی اش بر کسی حکم براند، چرا بايد در مرگ چنين چيزی را بخواهد؟ به اين دليل است که او خود را
,بره خدا, خواند. او نه مثل شاه سراسر گيتي، بلکه از اعماق قلبش سخن می گفت.

اگر می خواهيد بدانيد چرا آمريکايی ها اين قدر وحشت زده اند و چرا ما به هر کس که سلطه ما بر ديگران را به چالش می طلبد حمله می کنيم، انجيل را بخوانيد. مثل قابيل ما اعضای خانواده بشری خودمان را می کشيم. حتی وقتی صدای قربانيان خود را خاموش می کنيم، زمين زير پايمان عليه ما فرياد بر می آورد.

امروز کليسا دست هايش را بلند ميکند تا مسيحی را تقديس کند که ردايش در کارگاه های زحمت sweatshops***تهيه شده است. آنچه که امروز ,آمريکای مسيحی,[اين اصطلاحی است که نئو کان ها باب کرده اند.م] ميخوانند، هنوز ملتی است که بر کار برده ها استوار است. ما آن ها را نمی بينيم زيرا آن ها در کشورهای ديگر کار ميکنند و به چشم نمی آيند. کليسای امروز جزيی از غنايم دزديده شده از مردم بدون قدرت خدا در سراسر جهان را به عنوان خيريه توزيع می کند. هرکس که ادعا ميکند به خدايی عادل باور دارد، يا فقط به عدالت باور دارد، در سطحی از وجدان خود بايد بداند ندای مطالبه آزادی که از جهان سوم می آيد شنيده خواهد شد و پاسخ خواهد گرفت. مردمان معتقد در سطحی از آگاهی خود ناگزيدند بپذيرند تا آمريکا گناه امپراتوری را واننهد، ما ملتی محکوم خواهيم بود. آنهايی که پيام مسيح را در کليسا حفظ ميکنند، هر تعداد که باشند، بايد اين پيام را به ميان افکار عمومی ببرند. , ما به گناه رهبران خود آلوده شده ايم. خاموشی و برخورد منفعل اين گناه رااز دوش ما بر نمی دارد. اگر در سلسله مراتب قدرت جايی داريم، مسئوليت خطاهای دستگاه قدرت را بخشا بر دوش می کشيم.,

من ميدانم بخش بزرگی از مردمان کليساها انسان هايی خوب و با عاطفه هستند. ولی اين اهميتی نخواهد داشت اگر ما قدرت را به کسانی بدهيم که چندان از عطوفت بهره نبرده اند. کليسای های ميانه رو در مقابل بنيادگرايی ناتوانند، زيرا بنياد آن ها بر پايه همان الهيات ترک خورده ی قدرت گذاشته شده است. چه بتوانيم و چه نتوانيم آمريکا را از يک فاجعه سياسی و زيست محيطی نجات بدهيم، هرگز دير نخواهد بود که کار درست را انجام دهيم. همه ما ميتوانيم بذر آينده بهتری را برای نواده های خود بکاريم. اين برای مسيحيان امروز به معنای تقبل رنج هايی است که نافرمانی از مسيح ديکتاتور در فرهنگ کنونی به بار می آورد.
زهره سحرخيز

* در کشورهای مسيحی عيسی مسيح را لرد Lord خطاب ميکنند.
**televangelist به واعظان اوانجليست می گويند که از تلويزيون برای وعظ استفاده ميکنند.
***sweatshops به کارگاه هايی گفته ميشود که در آن کارگران با مزد کم و ساعات طولانی در شرايط طاقت فرسا کار ميکنند و بويژه در کشورهايی آسيايی در خدمت شرکت های بزرگ بين المللی مثل نايکه ايجاد شده است ومشابه کارگاه هايی است که قبل از عصر تنظيم قرار دادهای کار برقرار بود.

انقلاب مشروطیت و انقلاب 57

ادامه مطلب انقلاب مشروطیت و انقلاب 57

در آن خیز جمعی به سوی گذشته، ناسیونالیست‌های شاهنشاهی ازمخالفان خونی سیاسی خود عقب تر نبودند.
اگر شماری از مارکسیست‌ها ومسلمانای انقلابی، گئوماتا و مزدک و یا امام علی را نخستین سوسیالیست‌ها و یا مولانا را کاشف "تضاد" و هگل شرق، یا نهضتِ مذهبیِ افراطی سربداران را از نخستین حرکت‌های سوسیالیستی- انقلابی جهان معرفی می‌کردند، این‌ها، یعنی گردانندگان فکریِ نظام شاهنشاهی هم، انگشت تاکید بر کورش کبیر داشتند که گویا ٢٥٠٠ سال پیش ازین، اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر را در فردای فتح بابل، برای اولین بار به جهانیان عرضه و اعلام کرده است. یادمان باشد که انواع مراکز فرهنگی باحمایت مالی "دولت شاهنشاهی" شکل گرفته بود تا با بازگشت به هویت ویژه ایرانی، کشف خویشتن خویش ایرانی، راه و روشِ ایرانی را در رسیدن به عظمت و "تمدن بزرگ" آتی ترسیم کنند. خلاصه‌ی پاسخ نظریه پردازان "نظام آریایی" هم این بود که دمکراسی غربی به آخر خط رسیده، نه تنها با ویژگی‌های ایرانی نمی‌خواند، به درد هم نمی‌خورد. در نتیجه، چاره‌ی کار در بازگشت به نظام و سنن" پرشکوه شاهنشاهی باستانی" است که گویا "روح" آن با جسم و جان ایرانیان سخت آمیخته و پاسخ همه مشکلات مهم امروزی ایران را می‌تواند بدهد.
تشکیل حزب رستاخیز، ایجاد نظامِ تک- حزبی با تکیه بر قدرت مطلق شاهِ پهلوی، آن هم در یک کشور مدعی مشروطه، حادثه اعجاب آوری بود که تنها از دل آن جریانِ بازگشت به "خویشتن شاهنشاهی خویش" و از معرکه‌ی دشمنی با دمکراسی غربی می‌توانست بیرون بیاید، که آمد و راه صاف کنِ بزرگ انقلاب اسلامی ١٣٥٧ شد. فراموش نکنیم که از خود محمدرضا شاه گرفته تا انبوه رجال کشوری و لشگری ایران هر چند دوست و وابسته‌ی غرب و آمریکا بودند، اما، دمکراسی‌های غربی و سیستم سیاسی آمریکا را برای ایران اصلا، ابدا نمی‌پسندیدند. شخصِ شاه، خاصه پس از افزایش قیمت نفت اوپک از هر موقعیتی در تمجید از نظام فردی شاهنشاهی و در تحقیر و نفی دمکراسی‌های غربی استفاده می‌کرد. در طول چند دهه سلطنتش هم، در هر فرصتِ مناسبی، از قدرت نهادهای انتخابی و مردمی کاست و بر قدرت نهاد سلطنت و شخص خود افزود.

در این مورد، مقایسه‌ی میانِ مظفرالدین شاه با محمدرضا شاه که اولی در شکل- گیری و پیروزی مشروطیت و دومی در زمینه سازی برای انقلاب ١٣٥٧ نقشی تعیین کننده داشت، حایز اهمیت و گویای حقایق بسیاری است.

مظفرالدین شاه قاجار که بدون همکاری او پیروزی مشروطیت در آن برهه از زمان غیرممکن بود، قبل از ماجرای مشروطه خطاب به امین الدوله می‌نویسد:
"سلطنت ایران بر حسب شان و مقام خود به مقتضای وقت و زمان بسیار عقب افتاده. خیلی باید جد و جهد و کوشش کرد تا به همسایگان و دول مجاور خود برسیم. لذا تعویق در اجرای اصلاحات و تامل در کارها ابداً روا نیست، چه هر قدر زودتر به اصلاحات بپردازیم دیر است باید دو اسبه تاخت تا به منزل رسید.

جناب امین الدوله- ما خود سبب تعلل و تامل شما را در اجرای اصلاحات می‌دانیم که به ملاحظه اختیارات مطلقه ماست، این نکته را خودمان کاملا دانسته ایم، و هرگاه رضا به محدودیت نبودیم. چنین تکلیفی نمی‌نمودیم.
شما را با کمال اطمینان امر می‌نماییم که با قوت قلب و استقامت رأی به اصلاحات لازمه ولو آنکه منافی با اختیارات مطلقه ما باشد سریعاً و عاجلاً به پردازید. از این به بعد هیچ عذری پذیرفته نخواهد بود. ترتیب اصلاحات را بدهید به حضور آورده امضاء فرماییم"«٦»

ناگفته نگذاریم که در جنبش مشروطیت، به حکم علماء بزرگ شیعه، شیخ فضل الله نوری را به جرم همکاری با استبداد و ضدیت با مشروطه به چوبه‌ی دار سپردند.

اما در زمینه سازی برای انقلاب ضد محمدرضا شاهی، روشنفکران، صاحب نفوذی چون آل احمد، شیخ فضل الله را نماد استقلال خواهی نامیدند و در انقلاب اسلامی ١٣٥٧ مقامش را به عرش اعلی رسانده، تاج سر نظام فقاهتی کردند.

نتیجه این که، ادبیات مشروطه، نقد دین و سنت و سلطنت برای ساختن جامعه‌ی نو و متجدد، یعنی ایرانی مدرن و مترقی بود. اما ادبیات و تعلیماتِ سازنده‌ی انقلاب بهمن ١٣٥٧، نقد جامعه نو، نفی تجدد، درهم ریختن فکری و سازمانی ایرانِ نیمه مدرن بود برای بازسازی اسلام و سنت و سلطنت...

نکته دوم، این که، نهضت مشروطه خواهی، برخلاف نهضتی که به انقلاب ١٣٥٧ منجر شد، غرب ستیز و ضدخارجی نبود. مشروطه خواهان و روشنفکرانِ بانی آن، با دخالت خارجی‌ها خاصه با سلطه‌ی روسیه تزاری در ایران سخت مخالف بودند، اما ایدئولوژی ضد روسی نداشتند این خودِ امپراتوری روسیه بود که علیه مشروطه طلبان ایرانی شمشیر کین کشیده از استبداد محمدعلی شاهی حمایت نظامی می‌کرد.

اما انقلاب ١٣٥٧ اساساً با ایدئولوژی ضد آمریکایی و غرب ستیزی افراطی صورت گرفت به طوری که پیکار با آمریکا و متحدش اسراییل به یک ارزش مذهبی- ملی تبدیل گردید.

در این انقلاب، فرض بر این بود که ایرانِ محمدرضا شاهی مستعمره‌ی غرب و آمریکا، شاه هم عامل گوش به فرمان ایالات متحده است.

این ایدئولوژی آمریکا ستیزی که از جنگ عقیدتی- سیاسیِ شوروی و بلوک کمونیستی علیه آمریکا و غرب، عمیقاً تأثیر پذیرفته بود، به بخش ماندگار ایدئولوژی انقلاب اسلامی و گره اصلی مشکلات داخلی و خارجی نظامِ برآمده از انقلاب ١٣٥٧ تبدیل گردید.

در بیان تفاوت طرز فکر مشروطه خواهان با انقلابیون سال ١٣٥٧ همین بس که مشروطه خواهان در سفارت انگلستان بست نشستند، حمایت غرب را جلب کردند در انقلاب اسلامی، سفارت آمریکا را اشغال کرده و بستند.

نکته سوم این که، در نهضت مشروطه خواهی، انقلابی گری و رژیم افکنی و یا مبارزه جویی با دولت و پادشاه وقت به ارزش و اعتبار مستقلی تبدیل نشده بود.

هدف از مشروطه خواهی، تطبیق سلطنت با دمکراسی، اصلاح امور دولت و ملت، ترقی کشور و رفاه حال رعیت بود.

هیچ شخص و فرقه‌ی سیاسی مهمی، سرنگونی سلسله‌ی قاجار و یا برافکندن سلطنت را به هر قیمتی به مشغله‌ی ذهنی خود تبدیل نکرده بود. کما اینکه، پس از خلع محمدعلی شاه قاجار از سلطنت که با اقتدار و قدرت تمام صورت گرفت، مشروطه خواهانِ پیروز، فرزند او احمد شاه قاجار را به پادشاهی کشور مشروطه ایران برگزیدند. یعنی تداوم سلطنت قاجار را در قالب نوین قبول کردند. در واقع، مشروطه، انقلابی بود که انقلابی حرفه یی نداشت، افرادی چون حیدرخان بٌمبی هم بیشتر تحفه قفقاز بودند، تا سر برآورده از انقلاب مشروطه.

اما در تعلیماتی که انقلاب بهمن ١٣٥٧ شکل داد، رژیم افکنی، آمریکاستیزی، سازش ناپذیری، انقلابی حرفه یی بودن، ترویج کینه طبقاتی، کاربرد قهر و خشم انقلابی،... متاثر از انقلابات روسیه و چین و جهان سوم، به ارزشی یگانه و عالی و والا تبدیل گردید.

کیش پرستش انقلاب همه جا را فرا گرفت. شوق پیکار با رژیم شاه و امپریالیسم آمریکا، دین و آیین انبوهی از دانشجویان و روشنفکران و روحانیون شد.

انقلابیگری، در جامعه روشنفکری، در دانشگاه‌ها، در حوزه‌های دینی و مذهبی، و در موضع گیری بسیاری از شخصیت‌های صاحب نفوذِ ملی و مملکتی اثری باورنکردنی گذاشت به طوری که روشنفکر بودن اما انقلابی یا ضدآمریکایی نبودن، دانشجو بودن اما مبارزه نکردن، حکمی تناقض آمیز می‌نمود. و در حوزه‌های مذهبی نیز روحانیون غیرمعترض و ساکت و میانه رو، مٌهرِ وابستگی به رژیم شاه را می‌خوردند.

یادآوری برخی از شعارهای آن عصر انقلابی می‌تواند روشنگر باشد:
"من مبارزه می‌کنم پس هستم". "تا شاه کفن نشود این وطن وطن نشود". "انقلابِ سرخ از مطّهرات است". "اول، حّی علی السِلاح بعد حّی علی الصلاح"...

از یاد نبریم، در جوی که به افکار و برنامه‌ی گروه‌ها و شخصیت‌های موجود در جامعه، برحسبِ درجه‌ی انقلابی بودن و شدت مبارزه شان در برابر شاه، نمره‌ی ردی یا قبولی می‌دادند، در موقعیتی که شدت مبارزه یک انقلابی، محتوایِ ناچیز پیام و سطح نازل دانش و بینش او را تحت الشعاع قرار می‌داد، در چنان فضایی بود که فقهِ انقلابیِ آیت الله خمینی، با تاکید بر این که تقّیه در برابر محمدرضا شاه جایز نیست، بل حرام است به کرسی حقانبت نشست و شخص او، که در دیده‌ی انقلاب پرستان، جامعِ جمیع صفات یک رهبر سازش ناپذیر و تندرو می‌نمود، پیشوای کاریزماتیک و دایرمدار قدرت شد.

نکته چهارم این که، مشروطیت، نهضتی ایران خواه و ملت ساز بود. مشروطیت در نظر و نقشه و عمل، برای ساختن ایران و برای ایران به وجود آمد. آن جنبش مترقی، در خط عشق به ایران، گسترش میهن دوستی و مردم گرایی شکل گرفت و سپس، آنگاه که استقرار یافت، به حد اعلی درجه به ایراندوستی و ملی گرایی سازنده دامن زد.

اساساً، ایده‌ی وطن شناسی و میهن دوستی فرآمد کار سیاستمداران و روشنفکرانِ بانی مشروطیت بوده. از امیرکبیر و آخوندزاده و طالبوف گرفته تا پیکارگرانی که در انقلاب مشروطه، مستقیما دست داشتند، با جان و دل و زبان و قلمشان عشق به ایران و مردم آن را به ثبوت رسانده ترویج کردند...

همین عشق بود که رزم آور بزرگ مشروطیت ستار نامدار را در پاسخ به پیشنهاد کنسول روس، به فریاد آورد! " از من می‌خواهید که به زیر پرچم روسیه درآیم، خیر، هفت دولت باید به زیر پرچم ایران درآید".

برای فرزندان مشروطیت هم، ایران خواهی و عشق به میهن و مردم، سرلوحه‌ی همه‌ی کارها بود.

کسروی تبریزی می‌نویسد:
"دل بستگی به استقلال ایران، و از دست ندادن هیچ گوشه‌ای از آن باید مقصد اول باشد. ایرانیان باید استقلال خود را ارج گذارند و دلبستگی نشان دهند. باید به همه‌ی توده معنی آن را بفهمانند. این سرزمین ماست. این خانه ماست. ما اینجا می‌نشینیم و زندگی می‌کنیم... هر چه داریم از اینجاست. باید قدرش را بدانیم و به آبادیش بکوشیم..."

و نیز سخنان بر زبان آمده‌ی شخصیت بزرگ مشروطیت، محمد مصدق است که گفت:
" مسلک من، مسلک سیدالشهداست، یعنی آنجایی که حق در کار باشد، با هر قوه یی مخالفت می‌کنم. از همه چیز می‌گذرم. نه زن دارم. نه پسر دارم. نه دختر دارم. هیچ چیز ندارم. وطنم را جلو چشمم دارم"«٧».

اما در انقلاب بهمن ٥٧، در حرکت اسلامی رادیکالی که آیت الله خمینی رهبری می‌کرد، میهن دوستی و ملی گرایی نه تنها محلی از اعِراب نداشت، بل جرم و خیانت و خروج از دین شمرده می‌شد، فراموش نکنیم که حتی به ملی- مذهبی‌های خادم جامعه رحمی نشد... مشروطه اگر نماد ملی گرایی یعنی مصدق و هم- فکرانش را به دل توده ایرانی کوچه و بازار برد، رژیم برآمده از انقلاب ١٣٥٧، نام او را از هر کوچه و بازاری شست و مرتدش خواند.

مشروطه خواهان اگر مشروطه را برای ایران و آبادی آن می‌خواستند، آیت الله خمینی علنا می‌گفت که ایران را برای اسلام می‌خواهد.

آن انقلاب حتی در شکلِ شبه مشروطه نیز ایرانسازی کرد، این انقلاب از ابتدای امر ویرانگری و ایران- ستیزی کرد. مشروطیت، دولت‌هایی چون دولت قوام و مصدق... را داشت که حفظ آب و خاک و منافع و آبروی ایران، دل مشغولی لحظه به لحظه شان بود. انقلاب اسلامی رهبرانی چون شخص آیت الله خامنه یی را دارد که دل مشغولیِ شان، حفظ مسجدالاقصی، پس گرفتن تپه‌های جولان و یا تقویت مواضع حزب الله در لبنان است.

نکته پنجم در بیان تفاوت مشروطیت با انقلاب اسلامی ١٣٥٧ این است که، مشروطیت، جریانی غیرایدئولوژیک، غیرمکتبی بود. الهام گرفته از لیبرالیسم و افکار عصرِ روشنگری.
اما انقلاب بهمن ٥٧، جریانی عمیقا مکتبی، ایدئولوژیکی، ضد لیبرالی بود، متاثر از مارکسیسم روسی و انقلابات ضد امپریالیستی جهان سومی...
در تایید ادعای فوق می‌توان گفت که:
١. مشروطه خواهان، اتوپیا نداشتند. هیچ مدینه‌ی فاضله و جامعه‌ی کامل و بی عیبی و نقصی که معمولا در جریان‌های ایدئولوژیکی و مکتبی سخت به آن معتقدند، در مد نظرِ سران آن نهضت نبود. اما در انقلاب ١٣٥٧، دو نیروی شکل دهنده آن، یعنی چپ‌ها و اسلامی‌ها، مدینه‌ی فاضله و اتوپیا داشتند. هدف چپ، جامعه‌ی بی طبقه کمونیستی بود. پیروان شریعتی و مجاهدین ایستگاه آخرشان جامعه‌ی بی طبقه‌ی توحیدی خالی از استثمار بود. انبوه طرفداران آیت الله خمینی هم متاثر از همان افکار یوتوپیایی، جامعه‌ی ایده آلی را می‌خواستند تا امکان ظهور امام غایب شیعیان به وجود آید.

این نکته نیز مهم است که: نهضت مشروطیت، اهداف روشنی چون: تاسیس مجلس قانونگزاری، نوشتن قانون اساسی، محدود کردن قدرت سلاطین، حکومت قانون، سازندگی و نوگرایی، کسب علوم و فنون جدید را آشکارا تبلیغ می‌کرد. در واقع هرچه می‌خواستند برای ایران و رفاه حال ملت آن بود. نه ادعایی برای نجات ساکنان کره‌ی زمین داشتند و نه چنان ادعایی را در توان خود می‌دیدند.

اما در انقلاب ١٣٥٧، چپ‌ها و اسلامی‌ها، سوای براندازی شاه و پایگاه امپریالیزم جهانی در ایران در فکر نجات بشریت از سرکوب و استثمار و استکبار جهانی بودند یعنی انقلابی را می‌خواستند که جهانشمول باشد.

٢. در مشروطیت نوعی رهبری جمعی وجود داشت. مراکز فکری و مذهبی متعددی آن نهضت را رهبری می‌کردند یعنی، رهبری واحدی با قدرت مطلقه که از ویژگی‌های نهضت‌های ایدئولوژیکی است در مشروطیت نبود.

اما در انقلاب اسلامی ٥٧، از احزاب و شخصیت‌ها و تحصیل کرده‌ها گرفته تا انبوه توده‌های عادی مردم، با مسلوب الاختیار کردن خود با پیشوای کاریزماتیک انقلاب بیعت کردند و گوش به فرمان او آماده جانفشانی شدند.

٣. مشروطه خواهان، حقانیت خواست‌ها و کارهای خود را از رأی و خواست روشن و آشکار مردم می‌گرفتند. هدف نهایی شان حاکم کردن مردم بر سرنوشت خودشان بود.

اما در انقلاب بعدی، مارکسیسم- لنینیزم برای چپ‌ها، اسلام هم برای اسلامی‌ها، منشأ و منبع حقانیت و مشروعیت شد. به آن سبب بود که رژیم برآمده از انقلاب بهمن ١٣٥٧، حقانیت سیاست‌های داخلی و خارجی خود را از مکتب ولایت فقیه کسب می‌کند نه از خواست‌های ملی و رأی اکثریت مردم...

٤. برخورد رادیکال با امور سیاسی و حکومتی، تقسیم جامعه به انقلابی و ضدانقلابی، دوست و دشمن، و در نهایت به خائن و خادم، از مشخصات اصلی نهضت‌های ایدئولوژیکی و مکتبی است.

ازین لحاظ، مشروطیت جریانی اعتدالی، اصلاح طلبانه، به دور از رادیکالیسم و بنیادگرایی بود. اما انقلاب بهمن ٥٧، جامعه را به مکتبی و غیرمکتبی، انقلابی و لیبرال، مستکبر و مستضعف و در نهایت به خودی و غیرخودی تقسیم کرد...

آن نهضت چارچوبی برای وحدت ملی فراهم آورد، این انقلاب مکتبی را بر ملت تحمیل کرد، که در دایره‌ی تنگ آن حتی شمار اندکی از خود فقها هم نمی‌گنجند.

پایان سخن اینکه، مشروطیت حاکمیت ملی و مردم سالاری، همراه با اصلاح امورِ دولت و ملت را می‌خواست.
انقلاب بهمن ١٣٥٧، سلطه‌ی مطلق "مکتب و مذهب" را بر جامعه طلب می‌کرد.
اولی کوشید تا از سلطنت و دولت افسون- زدایی کند این یکی، با مذهب و ایدئولوژی انقلابی آن‌ها را در افسون و افسانه و تقدس فرو برد...
آن، از ایرانی، فردی مترقی و خوشبخت می‌خواست بسازد. این، تربیت انسان مکتبی را وظیفه‌ی اصلی خود اعلام کرده...
آری، میان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمین تا آسمان است.

-------------------
منابع:
١) مکتوبات ص، ٢١-٢٠، میرزا فتحعلی آخوندوف
٢) پرچم سال ١ ص، ٢٢-٢١٢-٤٠٦
٣) بازگشت به خویش ص، ٢١ علی شریعتی
٤) همان منبع ص، ٢٧
٥) همان منبع ص، ٣١
٦) روزنامه‌ی حبل الامتین- شماره ١ جمادی الثانی ١٣٢٤- سوم آگوست ١٩٠٦
٧) مصدق در محکمه‌ی نظامی، جلد دوم، ص، ٤١٣ سرهنگ بزرگمهر

انقلاب مشروطيت و انقلاب 57

در تفاوت مشروطیت و انقلاب اسلامی ١٣٥٧
محمد ارسی - شیکاگوچهارشنبه ١٣ مهر ١٣٨٤در آستانه‌ی صدمین سالگرد مشروطیت که با بیست و هفتمین سال انقلاب اسلامی ایران مصادف است، جای دارد که میان ایده‌ها، عقاید و ادبیاتی که به مشروطیت منجر شد با آن افکار و ادبیاتی که انقلاب سال ١٣٥٧ را شکل داد، مقایسه یی اساسی صورت بگیرد.از آن جایی که، اکثریت شرکت کننده در هر دو انقلاب مهم ایران، در نهایت، قصدشان، حٌریت و عدالت و استقلال، و یا رهایی و سربلندی ملی بود، بسیاری، آن دو را ماهیتاً یکی پنداشته‌اند. برخی نیز فراتر رفته انقلاب اسلامی را تکامل و ادامه‌ی مشروطیت معرفی کرده‌اند.اما به رغم وجوه مشترکی که میان دو واقعه بزرگ تاریخ ایران، به طور ظاهری دیده می‌شود، می‌توان به جرئت ادعا کرد که عقاید و ادبیات و ذهنیتی که به مشروطیت منجر شد، با آن ادبیات و افکاری که انقلاب اسلامی را به وجود آورد، کاملا متفاوت است و دره‌ی افتراق عظیمی، میان آن دو یافت می‌شود.این نوشته‌ی کوتاه اشاره‌یی به برخی از آن تفاوت‌هاست:نخست این که مشروطیت نتیجه‌ی پسین ایده‌های پیشینی بود که منورالفکران و متجددان ایرانی در انتقاد از جامعه‌ی مسلمانان، در انتقاد از دین و دولت، روحانیت و حکومت، آداب و سنت، اخلاق و نوع زندگی و روابط فردی و جمعی مردم ایران مطرح می‌کردند. آن‌ها با "معیار قراردادنِ" افکار لیبرالی و عوامل ترقی جوامع اروپایی، دسپوتیسم و استبداد شرقی را بی رحمانه می‌کوبیدند. مذهب و روحانیت را شجاعانه و با آگاهی نقد می‌کردند. بدآموزی‌ها و بداخلاقی‌ها و جهل و خرافات و عقاید پس مانده‌ی رایج میان توده‌ی مردم را، بی هیچ واهمه یی از مردم، زیر تیغ تیز نقدهای عریان خویش قرار می‌دادند.در آثار بانیان ادبیات مشروطه از آخوندزاده، طالبوف، کرمانی، صابر شاعر، نسیم شمال، و ایرج و عارف، گرفته تا جمالزاده، کسروی، هدایت و نیما... که فرزندان مشروطیت و متاثر از آن بودند، چیزی به نام توده‌ی خلقِ به زور عقب نگهداشته شده و یا قربانی توطئه غرب استعمارگر وجود خارجی ندارد. آن‌ها خودِ توده ایرانی مسلمان را مسئول اصلی عقب ماندگی، بدبختی، شکست و سرشکستگی‌های خویش می‌شناختند. در واقع امر، در نظام حکومت‌گری ایلی و استبدادی، در آداب و عادات دست و پا گیر، در مذهب و ذهن خرافات زده، در روح مرده و برده وار توده مسلمان ایرانی، ریشه‌ی بیچارگی‌ها و سرشکستگی‌های ایرانی را جستجو می‌کردند. آن‌ها، در آن شریعت وطریقت و سلطنت استبدادی- قرون وسطایی ایرانی، چیزِ دندان‌گیری، به عنوان هویت ویژه، اصل متعالیِ اسلامی و یا خویشتن خویشِ ایرانی نمی‌دیدند تا در جستجویش باشند و از شوق بازگشت به هویت اصلی و یا خویشتن خویش جامعه سوزی و خود- ویرانگری کنند. هر چند، ایرانِ باستان و عصر پیش از اسلام را می‌ستودند، اما در فکر بازگشت به آن عصر پایان یافته نبودند و چاره‌ی کار ایرانِ ویران را در بازگشت به هیچ اصل و خویشتن و هویتی نمی‌دیدند. در دیده‌ی روشن بینان و بانیان فکری مشروطیت، چاره‌ی مشکلات ملت و مملکت ایران، در بیداری توده از خواب قرون و اعصار، در توجه به علوم و فنون مدرن، در تعلیم و تربیت نوین، در قانون خواهی در رفع تبعیض و ستم نسبت به زنان و دختران در برابری اجتماعی، در نظام حکومتی مبتنی بر قانون و انتخابات، در حٌرّیت، میهن دوستی، و ورود به جامعه جهانی و اخذِ فرهنگِ مدرنِ اروپایی و دوستی با دنیای غرب بود.در ادبیات مشروطیت اگر همدردی و دلسوزی بود، دلسوزی نسبت به توده‌ی ملت، دلسوزی نسبت به فقرِ فکری و ذهنیِ مردم بود نه فقر اقتصادی و مالی. زیرا فقر اقتصادی و ناداری را نیز زاییده‌ی فقر فکری و نادانی تلقی می‌کردند.به این سبب بود که روشنفکران عصر مشروطه به دور از وجیه المله بازی و توده فریبی یعنی بی هیچ ملاحظه یی به زنجیرهای ذهنی توده‌ی مردم ایران سخت حمله می‌کردند. آخوندزاده که پیشگامِ روشنفکرانِ مشروطیت بود می‌تویسد:"حیف‌ای ایران، کو آن قدرت، کو آن سعادت، عرب‌های برهنه و گرسنه یک هزار و دویست و هشتاد سال است که ترا بدبخت کرده‌اند. زمینِ تو خراب، اهلِ تو نادان و از سیویلزاسیونِ جهان بی خبر و از نعمت آزادی محروم و پادشاهِ تو دسپوت (جبّار) است. تاثیر ظلم دسپوت و زور فناتیزم علماء به ضعف و ناتوانی اهل تو باعث شده و جوهر و قابلیت ترا زنگ آلود و ترا به دنائت طبع و رذالت و ذلت و عبودیت و تملق و ریا و نفاق و مکر و خدعه و جبن و تقیه، خوگر ساخته و جمیع خصایص حسنه را از صداقت و عدالت و وفا و جوانمردی و شجاعت و علو طبع و بلندهمتی و بی طمعی از طبیعت تو سلب کرده و طبیعت ترا با ضد این صفات معدوده مخّمر نموده و یحتمل چندین صد سال خواهد گذشت که رونق نخواهی یافت و به آسایش و سعادت نخواهی رسید و ملت تو با ملل سیویلیزه شده برابر نخواهد شد"«١»همین گونه داوری را در آثار روشن بینانی که متاثر از مشروطیت بودند در اشکالی دیگر باز می‌بینیم. کسروی تبریزی می‌نویسد:"توده‌ی ایرانی با حال امروز با توده‌های اروپایی درخورسنجش نیست. این بدیها که ما از ایرانیان می‌بینیم تنها یک معنی دارد و آن این که آلودگی این توده بیش از آن است که پنداشته می‌شد... شما {ایرانیان} خود دشمن خودتان می‌باشید. آنچه شما را زبون گردانیده و به زیردست بیگانگان داده آلودگی‌های خودتان است... دل‌های ایرانیان یک لجن زاریست، یک باتلاقی است که همه چیز را تواند گرفت و در آن لجن زار ناپاک فرو بَرَد... باورهای امروزی ایرانیان درهم آمیخته‌ی آن بدآموزی‌های کهن آسیایی با بدآموزی‌های نوین اروپایی است. بی دلیل نیست که آن‌ها را لجن زار ناپاک می‌خوانیم... از جمله در ایران که در توده این همه آلودگی و گرفتاری پیدا شده است و بیش از همه مایه بدبختی این‌هاست. این است که به ایرانیان گران می‌افتد که به بدی خود گردن گزارند و در اندیشه چاره به آلودگی‌های خود باشند. این به خودخواهی آنان برمی خورد. این است که همه گناه را به گردن انگلیس انداخته خود را کنار می‌گیرند" «٢»آنچه از آخوندزاده و احمد کسروی آوردیم، نمونه‌ی روشنی از دلسوزی منورالفکران مشروطیت با توده ملت و در نهایت کوشش آن‌ها جهت رهایی فکری جامعه و بیدار کردن "آن خفته‌ی چند" است.اما در آثار ادبی و سیاسی شکل گرفته پس از کودتای ٢٨ مرداد ١٣٣٢ که افکار و احساسات و ذهنیت انقلاب ١٣٥٧ ایران را شکل داد، از استثناها اگر بگذریم، دیگر انتقادی از سنت و جامعه و توده‌ی عقب مانده‌ی به خواب رفته نمی‌بینیم. "غم آن خفته‌ی چند" جای خود را به "غم این گشنه چند" می‌دهد. یعنی آنچه گفته و سروده و نوشته می‌شود، عمدتاً نوعی آه و زاری بر فقر وناداری فقرا و یا همدردی ساده لوحانه با درد و رنج معیشتی توده‌های زحمتکش است.در ادبیات نارضایتی و انقلابی آن سال‌ها، آن چه بر زبان و قلم نویسندگان، فعالان سیاسی، روشنفکران انقلابی و یا روحانیان منتقد دولت جاری می‌شد، عمدتاًَ حمله به شاه بود. گله از غرب و دمکراسی غرب بود و در نهایت، انتقاد خصمانه از آمریکا. زیرا در"طّب سیاسی" آن دوره، ریشه‌ی هر درد و رنج و مرضی را در سلطه‌ی آمریکا می‌دیدند. یعنی آمریکا و عاملش، محمدرضا شاه را مسئول اصلی همه مشکلات و معایب و مفاسد موجود در مملکت ایران، عامل عمده‌ی فقر و ناداری زحمتکشان و علت العلل عقب ماندگی و پریشانی حال جامعه مسلمانان معرفی می‌کردند.از سوی دیگر، ستایشی بود که از توده‌های استثمار شده، از خلق در زنجیر ایران، از آداب و رسوم و اخلاق، از مذهب و عرفان نقد ناشده، از سٌنن ملی و قومی، و در یک کلام از "آنچه خود داشت" انجام می‌گرفت.کارِ تعریف و تمجیدها از هویت ویژه ایرانی، از الهیات رهایی بخش اسلامی- عرفانی، از گذشته‌ی پرافتخار باستانی، از هویت شرقی، ضمن محکوم کردن دمکراسی و فرهنگ غربی، به آنجا کشید که بخشی از گردانندگان نظام شاهنشاهی نیز وارد گود شدند. در نتیجه، بازگشت به "خویشتن خویش" به عنوان پاسخی به مشکلات گوناگون جامعه با تاکید بر پرهیز از راه حل‌های غربی و "غربزدگی" مورد پذیرش بسیاری از "متفکران" جامعه وایدئولوگ‌های انقلاب بهمن ١٣٥٧ قرار گرفت.علی شریعتی که انقلاب ١٣٥٧ عمیقاً تحت تأثیر افکار او بود در "بازگشت به خویش" می‌نویسد:"امروز که غرب همه‌ی انسان‌ها را از پایگاه ذاتی و فرهنگی و خودزایی و خودجوشی درآورده و آن‌ها را به صورت برده‌هایی نیازمند و ذلیل و زبون و چسبیده و مقّلد ساخته است چه باید کرد؟"«٣» باید به خویشتن بازگشت. این خویشتن چیست و کجاست؟ "به کدام خویشتن بازگردیم؟"«٤» شریعتی پاسخ می‌دهد: "در یک کلمه می‌گویم: تکیه ما به همین خویشتن فرهنگی اسلامی مان است و بازگشت به همین خویشتن را باید شعار خود کنیم".«٥» این حقیقتی است که، تبِ بازگشت به خویش یا حفظ هویت خویش، عمده ادبا و فضلا و فعالان سیاسی مملکت را از چپ و راست تا اسلامی فرا گرفته بود.اگر ادبیات مشروطه، مروج ترقی خواهی و فکرغربی شدن و نوشدن بود، ادبیات نارضایتی مقدم بر انقلاب ١٣٥٧، مبلغ آتشین شرقی ماندن، دوری از فرهنگ غرب، بازگشت به سنت و مذهب و عرفان خودی، و هویت جویی بود.
در واقع پیام اصلی دومی‌ها این بود که: " آنچه را خود داریم از دیگران چرا تمنا می‌کنیم". زیرا اسلام و قرآن و ادبیات عرفانی و معنوی ما، پاسخ همه چیز را داده است. "اروپا و آمریکا هم با سودجویی زیرکانه از اسلام و قرآن و عرفان ما به ترقیات شگرف کنونی رسیده است". این سروده‌ی شاعر بزرگ ما شهریار است که در مقایسه‌ی شرق و غرب می‌گوید:
آفتاب حکمت از مشرق به مغرب می‌رود
چشمه‌ی زاینده‌ی اشراق و عرفان پیش ماست
مشعل افروزان عالم روغن از ما می‌برند
آنچه بازار جهان دارد چراغان پیش ماست
این طبیبان دغل در کار خود درمانده اند
ما دوای عافیت دانیم و درمان پیش ماست
در سواد شب توان خواندن چراغ آسمان
شمع بزم صبحدم با ما و قرآن پیش ماست

و نیز ادعای اقبال لاهوری است که:
حکمت اشیاء فرنگی زاد نیست
اصل او جز لذت ایجاد نیست
نیک اگر بینی مسلمان زاده است
این گهر از دست ما افتاده است
این پری از شیشه‌ی اسلاف ماست
باز صیدش کن که او از قاف ماست.

جالب این که برخی از مارکسیست‌ها و روشنفکران چپ انقلابی نیز در ویرانه‌های گذشته، در فرهنگ و تمدن باستانی ایران، در عرفان و اسلام... در جستجوی زرناب افکار سوسیالیستی و یا افراد انقلابی در اِشل جهانی بودند.

می گفتند: گئوماتای مغ در زمان هخامنشیان، مزدک عصر ساسانیان، منصور حلاج و عمادالدین نسیمی مسلمان، مانند ده‌ها عارف و زاهد و صوفی دیگری که دوباره کشف شده بودند، در حقیقت، انقلابی‌ها و منادیان راستین سوسیالیزم و حقوق زحمت کشان در قرونِ پیشین بودند، با چنان شعاعی از افکار انقلابی و ضد سرمایه داری که می‌توانست راه مبارزان انقلابی قرن بیستم ایران و شرق را نیز روشن سازد...

ادامه را در پست بعدي بخوانيد.

دموکراسی و خانواده - بخش 3

دموکراسی و خانواده - بخش 3
۶) غريبه گريزی و غريبه ترسی در سطح خانواده های ايرانی آن چنان جدی و نگران كننده است كه نه تنها در پهنه ی توزيع قدرت، كه حتی در پهنه ی اقتصاد و هنر نيز اصلی ترين مدل روابط اجتماعي، مدل ارتباطی عمودی و خونی است. اين مساله خود به شكلی ديگري، بيماری توسعه نيافتيگی را در جامعه ی ايرانی عريان می كند. اگزوفوبی در فرهنگ و خانواده ی ايرانی آن چنان ريشه دار، همه گير و با مشكلات ديگر همبسته و همسوست كه شايد بتوان از آن به عنوان گير و گردنه ی اصلی نهادينه نشدن جامعه ی مدنی در ايران ياد كرد.عجيب نيست كه ادبيات دشمن محور، هنوز كه هنوز است، پس از سه دهه همچنان می تواند به مثابه عصای موسی به داد حاكميت تمامت خواه ايرانی برسد و در بزنگاه های سياسی و تاريخی در بسيج مردم و كشاندن توده های مردم به شوهای خيابانی موثر واقع گردد. ۷) خانواده در ايران، قربانی نوعی دوآليسم اخلاقي(۱۴) فلج كننده نيز است. به عبارت ديگر، می توان گفت كه فرآيندهای آزادی خواهي، آزاد سازي، برابری طلبی و برابر سازي، در پهنه های مختلف جامعه، هماهنگ و همگن پيش نمی رود. اين دوگانگی خطرناك در هر سه بعد طولي، عرضی و عمقي، ساختار اجتماعی ما را آلوده است. در حالت عرضي، برای مثال، هستند كسانی كه از فرآيند آزاد سازي(۱۵) در پهنه های اقتصادي، يا اجتماعی دفاع می كنند، اما در همان حال از گسترش اين فرآيندها به پهنه های ديگر، نظير پهنه ی قدرت، انديشه و رسانه ها دل نگرانند و برای محدود كردن آن از هيچ گونه تلاشی ابا ندارند. و به عكس، هستند كسانی كه از آزادسازی در پهنه ی انديشه و قدرت دفاع می كنند، اما در همان حال، با اما و اگرهای استخوان سوز از اقتصاد دولتی حمايت می كنند. تظاهرات طولی اين دو گانگی اخلاقي، برای مثال اين گونه خواهد بود، كه فردی در پهنه ی عمومی از فرآيندهای آزاد سازی و برابر سازی حمايت و طرفداری كند، اما در ادامه و در پهنه ی خصوصی و خانواده از پی گيری آن فرآيندها ناخشنود و دل نگران باشد. از اين چشم انداز، به نظر می رسد، نظام خانواده در ايران به مراتب استبدادی تر و توسعه نايافته تر از نظام اجتماعی حاكم بر پهنه ی عمومی است.دوگانگی اخلاقی در گونه ی عمقی خود، به اين معناست كه تاكيد، نكته سنجی و حساسيت جريان های تحول خواه و نوگرا به فرآيندهای آزادساز و برابر ساز در همه ی پهنه ها به يك اندازه و به صورت برابر نيست. به عبارت ديگر، اين جريان ها به بهانه ی اولويت بندي، به شبهی از آزادی و برابری تن می دهند(۱۶).آسيب شناسی و درمان اين دوگانگی ها از آن جهت بسيار مهم و قابل توجه است، كه مفاهيمی چون آزادی و برابري، در يك سو و بندگی و نابرابري، در ديگر سو، مفاهيمی خود پيش رونده هستند. به عبارت ديگر هر گونه غفلت در نهادينه كردن توزيع برابر آزادی - كه حداقل آزادی و برابری است – به باز گشت استبداد خواهد انجاميد.مطابق با آن چه گذشت، چنانچه جامعه ای به واقع دل نگران خانواده و كاركردهای از دست رفته اش باشد، راه حال هرچه باشد، تحميل كاركردهای رنگ و رو رفته و پرهزينه ی سنت نيست. به باور من همه ی شواهد جامعه شناسانه نشان می دهد كه چاره جويی و آسيب شناسی بحران خانواده از و در دل مقايسه ی قراردادهای نوشته شده ی خانواده و قراردادهای نانوشته ی دوستانه است. در انداختن طرح های تازه، برای جانی دوباره بخشيدن به نهاد خانواده، در گرو كشف جادوی رابطه ی دوستانه و رمز و راز سحر انگيز و پر كشش قراردادهای نانوشته ی دوستی است. بازسازی يا بازتوليد خلاقانه ی خانواده به نهادينه كردن و باز توليد اين اكسير در نهاد خانواده باز می گردد.انعطاف پذيري، پويايي، آزادی و برابری از اصلی ترين مشخصه های روابط دوستانه هستند، اما به باور من، آنچه روابط دوستانه را در زمانه ی ما تا حد ميزان و معيار يك رابطه ی سالم، پويا و شكوفا بالا می كشد، هيچكدام از مشخصه های بالا نيست. زيرا اصلی ترين نياز آدميان كه از چمبره ی قرن ها تحقير رها شده اند، در هيچ يك از شاخص های ذكر شده نمی گنجد.مشروعيت بخشيدن به خودفرمانفرمايي(۱۷) در روابط دوستانه، جان و جادوی دوستی است. آزادي، برابري، پويايی و انعطاف پذيری در دوستي، در كليد واژه ی "پذيرفتن" خلاصه می شود. به عبارت ديگر معيار های اشاره شده، به نياز به پذيرفته شدن باز می گردند و پاسخ می گويند، در حالی كه نياز ما، در عصر انفجار اطلاعات و در جوامع مجازي، چيزی بيشتر و پيشتر از نياز به پذيرفته شدن است. "تاييد شدن" (۱۸) و نياز به تاييد شدن، به باور من جان و جادوی دوستی را بهتر عريان می كند.به عبارت ديگر، جوامع استبدادی از سه گونه ی همبسته و در هم تنيده ی استبداد رنج می برند، كه به طور ساختاری از يكديگر تغذيه و سيراب می شوند.الف) توزيع نابرابر آزادی در پهنه ی قدرت سياسي، به واسطه ی نبود سازوكارهای موثر و مناسب قانونی برای مشاركت هر چه بيشتر و رقابت هر چه برابرتر شهروندان (استبداد حاكميت).ب) نبود ضمانت های لازم و كافی برای رعايت حقوق اقليت ها، به واسطه ی عدم استقرار و نهادينه شدن حقوق بشر (استبداد اكثريت، يا استبداد افكار عمومي).ج) سطوح پايين توسعه ی انسانی و نبود جريان های اطلاعاتی لازم و كافی برای رهايی آدميان از بندهای نامريی درون به و اسطه ی حاكميت انسان شناسی ها و اخلاق های پيشا مدرن (استبداد فراخود)(۱۹).جريان های روشنفكری در جهت گسترش و تعميق مناسبات مردم سالارانه، همزمان با نقد موثر و همه جانبه ی مناسباتی كه به انباشت قدرت و ترتيبات استبدادی می انجامد (در پهنه ی توزيع آزادی های سياسي)، می بايست به نقد و تنقيه دايم مناسبات اجتماعی و حقوقی غير دمكراتيك (در پهنه ی حقوق اقليت ها) و اخلاق ها و انسان شناسی های ضد انسانی و سركوب گر و بنده پرور اهتمام ورزند. بی شك كرنش روشنفكران و انديشمندان در برابر صاحبان قدرت و اربابان زر و زور و تزوير مذموم و غير قابل بخشش است، اما سر سپردگی در برابر پوپوليزم و استبداد اكثريت و نيز نشتن بر سر سفره های اخلاق های سركوبگر و تحقير كننده و انسان شناسی های بنده پرور و تكليف مدار، به مراتب مذموم تر و ناگوارتر خواهد بود.برچيدن دوال پای استبداد از يك اجتماع، تا حد بسياري، منوط و مربوط به برچيدن پر و بال ديكتاتورها و ديكتارتوری هايی است كه در قلمرو جان آدميان لانه كرده اند. كسانی كه نياموخته اند با خود آسان گير و مهربان باشند و با خواست هايشان انسانی رفتار كنند و در برابر مطالبات نفس خويش نرمش به خرج دهند، طبيعی است نمی توانند با ديگری مهربان باشند، خواست های ديگری را به رسميت بشناسند و برای شنيدن صدايش گوش فرادهند. اين سربازان گمنام و قربانيان استبداد درون، تسليم در برابر احساس حقارت خود و رزمنده در خط مقدم جبهه ی استبداد بيرون خواهند بود. هم اينانند كه به آسانی به حذف، ترور و طرد ديگری و بستن دهانش و فراموش كردن نامش فرمان می دهند و فرمان می برند. اين مرده های متورم، اين انسان های كوچك و له شده، اين قربانيان سفره های تحقير و اضطراب.چيره شدن بر استبداد درون، روايت ديگری از خودفرمانفرمايی است، همان كه نيچه از آن، در فراسوی نيك و بد، با عنوان "اخلاق خدايگان" ياد می كرد.در طراحی الگوهای تازه برای خانواده، می بايد همه چيز در خدمت نياز به تاييد شدن و خودفرمانفرمايی قرار داشته باشد. در چنين خانواده هايی گسترش خانواده ها بيشتر در عرض، به صورت انتخابی و غيرخونی خواهد بود، در مقايسه با خانواده های سنتی كه الگوی گسترش آن ها بيشتر طولي، خونی و اجباری (تصادفي) است. توزيع برابر آزادی اصلی ترين پی آمد اين نوع از خانواده ها خواهد بود، در مقايسه با خانواده های سنتی كه برآمده و برآونده ی نابرابری های متعدد و متكثرند.پاورقي۱. طلاق پنهان يا عاطفي، اشاره به زندگی های زناشويی در جوامعی است كه هنجارها، قوانين و مناسبات اجتماعی زن و مرد را، نه به واسطه ی عشق و تمايل قلبی طرفين، بلكه به اجبار و اكراه كنار يك ديگر نگاه داشته است.۲. اشاره دارد به "گزارش كميسيون حاكميت جهاني" با عنوان محله ی جهانی ما در ۱۹۹۵.۳. برای آن كه مقصود خود را آشكارتر كنم، به ذكر چند مثال می پردازم:اول: سال ها پيش، به وقت دوران سربازي، در درمانگاه تازه تاسيسی در حوال خلخال مشغول به كار بودم. يكی از همكاران من مردی از اهالی همان روستا بود، كه كارهای نظافتی درمانگاه را انجام می داد. وی در حال گذراندن هفت خان استخدام بود. يكی از اين خان ها كه در نوع خود عمق محافظه كاری جامعه ايرانی را نشان می داد، نهاد گزينش بود كه به راحتی در جامعه ی ايرانی پذيرفته شده و جاافتاده بود. اين خاطره به حوالی دوم خرداد ۷۶ مربوط می گردد و همكار ما تعريف می كرد كه در زمان گزينش مسئول گزينش از من پرسيد به چه كسی رای دادي؟ و من چون خاتمی رای اورده بود به خيال آن كه دور، دور خاتمی است، گفتم به اقای خاتمي! مسئول گزينش بر سرم فرياد كشيد و با عصبيت گفت: همين شما احمق ها هستيد كه مملكت را به گند كشيديد.از وی پرسيدم به چه كسی رای داده بودي؟- به اقای ناطق نوري.- چرا؟- بخشدار به ريش سفيدهای ده و آن ها به مردم روستا اعلام كرده بودند كه اگر حتی يك نفر از اهالی روستا به خاتمی رای بدهد از كشيدن آب به روستا اجتناب خواهيم كرد! - آيا كسی هم به آقای خاتمی رای داد؟- نه، همه ی اهالی به ناطق نوری رای دادند.دوم: در سال ۸۴، وقتی انتخابات نهم رياست جمهوری با حرف و حديث های فراوان و به صورت مشكوك به مرحله ی دوم كشيده شد و در كمال ناباوری محمود احمدی نژاد به عنوان نماينده ی تندروترين لايه های راست حاكميت پيروز انتخابات شد، شنيدم خانمی از بستگانم، به عروس خود می گفت: چه كار داری بگی رای نداده ای! هركس برنده شد، بگو به او رای دادم!سوم: درصد بالايی از مردم ما، هنوز از ترس در پای صندوق های رای حاضر می شوند و البته اين ترس بی جا نيست و حاكميت به عمد به آن دامن می زند. سربازها، نيروهای نظامي، امنيتی و انتظامي، لايه هايی از كارمندان، پشت كنكوری ها و تمام كسانی كه پيش بينی می كنند لازم است در اينده از دالان تاريك گزينش عبور كنند و حتی لايه های از عوام برای دريافت كوپن، گروه های اصلی هستند كه از ترس در پای صندوق های رای حاضر می شوند. چه محافظه كاری عميق و نفس گيری .۴. اعلاميه جهانی حقوق بشر و كنوانسيون های برآمده از آن، به عنوان حداقل برابری و آزادي، چهارچوب اوليه و حداقلی اين فردگرايی است و به همين دليل است كه از جوامع توسعه نايافته، صدای استبداد در مخالفت با حقوق بشر، با عنوان های اغوا كننده ای چون هويت خواهی بلند شده است.۵. روانشناسی به طور معمول در پی شناخت انسان های بيمار و سالم و توضيح چگونگی پيدايش اين فرآيندهاست، اما مكتب روانشناسی كمال به دنبال توضيح و تحليل انسان هايی است كه فراتر از چهارچوب های معمولی قرار گرفته اند، الگوهايی كه بشريت بر تارك تاريخ خود يافته يا بافته است.۶. به باور من، درك متواضعانه ی شكوه، پيشرفت و عظمت ملت امريكا را به يك معنا بايد در روانشناسی كمال چيره بر اين مردم جستجو كرد كه انديشه های روانشناس افريقايی پرلز سهم به سزايی در ان دارد.۷. اين نكته، چرايی و چگونگی اهميت بی حد و حصری را كه سنت گرايان مذهبی بر محدويت های جنسی اعمال می كنند، آشكار می كند و نيز پی آمدهای ويرانگر آن را. از اين منظر انگاره های جنسی سنت گرايان مذهبي، به باور من، از مخرب ترين و زيانبارترين انگاره هايی هستند كه در جامعه ی ايرانی قابل وارسی است. ۸. با ان كه مرگ و مير ناشی از سوانح، به ويژه سوانح رانندگی در ايران بسيار بالاست و بر اساس برخی برآوردها اين مساله اولين علت مرگ و مير در ايران است و نيز با وجود آن كه ايران از نظر آمار مربوط به سوانح و تصادف های رانندگی يكی از پرخطر ترين كشورهای دنياست ، اما با يك مرور اجمالی در برنامه های انتخاباتی دوره های مختلف رقابت های رياست جمهوری در ايران آشكار است كه كمترين وعده و شعاری مبنی بر وجود عزمی جدی برای حل اين مشكل وجود ندارد؟ و البته اصلی ترين دليل ان احتمالن اين خواهد بود كه تقاضايی برای اين امر وجود ندارد! ۹. بدفهمی و باورهای غيرانسانی از سكس، در قالب اخلاق، در جامعه ايرانی به حدی گسترش يافته است كه طرح برخی از باورها و رفتارهای مربوط به اين نياز انسانی و بيولوژيك در نزد ايرانيان، غير قابل باور می نمايد. برای مثال:اول: جوان های فراوانی هستند كه به مراكز درمانی مختلف مراجعه می كنند و متقاضی اقداماتی هستند كه ميل و نياز جنسی را در ان ها فروبكاهد. اين جوان ها اغلب مذهبی اند، در كاميابی جنسی به صورت انسانی در جامعه ی بسته ی ايران درمانده اند، به واسطه ی بمباردمان اخلاق های ضد انسانی و زاهدانه در كشمش بين نيازهای بيولوژيك (نهاد) و خواسته های من برتر – به زبان فرويد- كه انعكاس خواسته های جامعه است در حال فرسودند، فاقد امكانات لازم برای دور زدن جامعه و عبور از موانع اجتماعی اند و دست آخر اينان قربانيانی هستند كه به انتهار، يا قربانی كردن بخشی از وجود خود در پای بت جامعه راضی شده اند.دوم: فشار اخلاق های غير انسانی و فقدان اموزش های جنسی در جامعه ی ايرانی در حدی است كه بسياری از دختران ايرانی به ويژه در مناطق مذهبی تر و كم تر توسعه يافته ، در اصل پرداختن به نياز جنسي، حتی در محدوده های مجاز دينی و عرفی را نيز غير اخلاقی و شرم آور تلقی می كنند و در ارتباط با همين موضوع، در كيلينيك های پزشكی با زنانی روبرو می شويم كه سال ها ازدواج كرده اند و زايمان های متعدد انجام داده اند، اما هنوز اورگاسم يا لذت جنسی را تجربه نگرده اند.سوم: با ان كه تنوع طلبی در پهنه ی رفتارهای جنسی در سكسولوژی قابل درك و توضيح است، اما اين پديده به دلايل مختلف، از جمله محدويت های غير انسانی بيشمار و دخالت بی جای دولت و در امتداد آن دخالت های اجتماع در پهنه ی خصوصی شهروندان، در ايران امروز به شدت گسترش يافته است. بسياری از كودكان ما در حول حوش ۱۴ سالگی به بلوغ جنسی می رسند، اينان اگر به خواهند به خواسته ها و بايد های اجتماع تن بدهند، تا زمانی كه فرصت ازدواج را پيدا كنند، حداقل ۱۰ سال بايد در پهنه ی رفتارهای جنسی رويابافی كنند، خود ارضايی كنند و در ميان گيره ی خواست های نهاد خود و خواست های اجتماع له شوند. طبيعی است اين گروه وقتی ازدواج می كنند با تصورات و تمايلات كاريكاتور گونه و چاق شده ای همراه هستند كه هيچ گاه پاسخ لازم را از يك رابطه ی جنسی سالم و شكوفا نمی گيرند. اين پديده به باور من يكی از دلايل اصلی زن بارگی در مردان ايرانی است و به طور كلی اين مساله، در كنار بحران های اخلاقی و ديني، شيوع و گسترش روابط جنسی با همبسترهای متعدد را در ايران توزيع می دهد.۱۰. ايرانيان در پهنه رفتارهای جنسي، با پارادكس های متعدد و عجيبی روبرويند. برای مثال با ان كه ما در قلمرو طنز، گفت و گوهای خودماني، شوخی ها و ادبيات عامه پسندمان با انفجار گفت و گوهای سكسی روبروايم، يا با ان كه تقاضا برای كالاهای پرونو در ايران به شدت بالاست، اما با اين حال وقتی پای گفت و گو بر سر موانع موجود در برابر تحقيقات سكسولوژی مطرح می شود، اغلب ايرانيان از سانسور و محدويت های موجود دفاع می كنند. ۱۱. برای مطالعه ی بيشتر در اين زمينه، می توانيد به مقاله های " دفاع از حقوق زنان، دفاع از دمكراسی است"، "سندرم استبداد ايرانی و سرطان اضطراب جنسي"، "سكس، خانواده و جامعه ايراني" و "در نكوهش سكس وحشي" از همين قلم مراجعه كنيد.۱۲. از بازی های روزگار در پهنه ی جهان ايراني، يكی هم اين است كه تمامی اصلاح گران اجتماعی و دينی اين ديار، دست آخر به ساختن دينی ديگر اهتمام ورزيده اند. آسيب شناسی اين پديده، شايد آن است كه اين اصلاح گران، در چمبره ی واقعيت های اجتماعي، تاريخی و زباني، و در جهت پيشبرد پروژه ی خويش به اجبار و اكراه مقهور و مبهوت سنتهای دينی ريشه دار اين كهن سرزمين و دين خويی عميق اين مردمان شده اند و نتوانسته اند از وسوسه ی استفاده از مزيت های زباني، تاريخی و فرهنگی در گذرند. برای نمونه می توان به مذهب ايدئولوژيك شريعتي، عرفان قرن هفتمی سروش، معنويت ملكيان، پاك دينی كسروي، بابی گری قره العين و ... اشاره كرد. در برابر، می توان به ماهاتما گاندی اشاره كرد، كه در برابر اين وسوسه شجاعانه و بزرگوارانه ايستاد و نخواست و نگذاشت كه در هندوستان دينی ديگر سربرآورد. ۱۳. نگاه كنيد به مقاله ی تاسف بار ۱۴. اين دوآليسم اخلاقی در پهنه ی باور يك فرد يا قلمروی شناختی وی مطرح می گردد، و گرنه اخلاق در جوامع جديد در جان خود متكثر و پلورال هستند. پلوراليسم اخلاقی مبنا و بنای جوامع پسامدرن را تشكيل می دهد.۱۵. با توجه به آن كه مفهوم محصل آزادي، فراتر از چالش های پردامنه و گاهی بی نتيجه ی ذات گرايانه، چيزی بيش از مفهوم توزيعی و نومينال از آزادی نيست، و نيز از آن جا كه حداقل برابري، برابری در توزيع آزادی است، وقتی از فرآيند های "آزاد ساز" صحبت می شود، در واقع، هم آزادی و هم برابري، به عنوان بال های دوگانه ی دمكراسی مد نظر می باشند. به باور من، تنها پيش نياز دمكراسي، وفاق و وحدت اجتماعی است. البته وفاق و اتحاد از نوع مدرن و پويای آن، كه از دل انگاره های انسجام آفرين و وحدت بخش بيرون می آيد. و از آن جا كه اصلی ترين و اساسی ترين بن انگاره های انسجام آفرين، فرآيند های آزادساز- كه به نهادينه شدن چرخش قدرت و حاكميت اكثريت می انجامد - و برابرساز – كه به استقرار حقوق بشر و توزيع قدرت می انجامد - می باشد، روشن است كه آزادی بدون برابری و برابری بدون آزادی چيزی بيشتر از خيالبافی و توهم نمی تواند باشد.برای مطالعه ی بيشتر رجوع شود به مقاله ی "آزادی در آستانه ی هزاره ی سوم" و نيز مقاله ی "دمكراسی يعنی من هم هستم" از همين قلم. ۱۶. اگر فرآيندهای آزادساز و برابرساز را بن مايه ی انگاره های وحدت بخش و انسجام آفرين تلقی كنيم و نيز چنانچه انگاره های انسجام آفرين و وحدت بخش را جان مايه و پيشنياز اصلی دمكراسی بدانيم، شايد بتوانيم به تاسی از كارل كوهن برای انگاره های وحدت بخش سه بعد پهناوري، عمق و برد را تعريف و تفكيك كنيم.الف) پهناوری انگاره های انسجام آفرين: هر چقدر انگاره های انسجام آفرين، آدميان بيشتری را در قلمرو آزادی و برابری جای دهند، می توان گفت پهناوری آن انگاره ها بيشتر است.ب) عمق انگاره های انسجام آفرين: هر چقدر انگاره های انسجام آفرين، قلمرو گسترده تری را برای آزادی و برابری تعريف و تحديد كنند، می توان گفت عمق انگاره های انسجام آفرين بيشتر است.ج) برد انگاره های انسجام آفرين: هر چقدر انگاره های انسجام آفرين، قلمروهای بيشتری را برای آزادی و برابری در بر بگيرد، می توان گفت برد انگاره های انسجام آفرين بيشتر است. ۱۷. خود فرمان فرمايي، كه برای مثال در پهنه ی اخلاق می شود اتيك، در برابر ديگر فرمان فرمايي، كه در پهنه ی اخلاق می شود مورال، مطرح می شود.در خود فرمان فرمايي، آدمي، خود، غايت است و همه ی ارزش ها از حضرت وی منبعث می شوند و شرافت و كرامت آدمی اصيل و خودبنيادند. كسی يا چيزی اين كرامت و شرافت را به آدمی نمی دهد زيرا، حقيقت خود منبعث از آدمی است و كاملن شخصي. در اين پارادايم آدمی بايد و شايد كه كاملن آزاد باشد، هم در قلمرو درون، و هم در قلمرو برون. آدمی در قلمرو جان خويش از شر همه ی بايدها و نبايدهايی كه از ديگری نشئت گرفته اند و به مهار خواست ها انسانی و تمايلات بيولوژيك وی برآمده اند و عنواين پرطمطراقی چون اخلاق، ارزش، وجدان و ... يافته اند، بر می گذرد و رها می شود و در قلمرو بيرون نيز، از شر هر محدوديتی كه فراتر از قراردادهای اجتماعی دمكراتيك، موقتي، انعطاف پذير و قابل نقد باشد.
۱۸. "پذيرفتن" بر حداقل های همزيستی اجتماعي، و "تاييد كردن" بر حداكثرها اشاره دارد. برای مثال ما می توانيم به دلايل متعدد و متنوعی يك ديگر را بپذيريم. يكديگر را می پذيريم چون راه ديگری نداريم، يكديگر را می پذيريم چون منافع مان ايجاب می كند، يكديگر را می پذيريم چون صلح و آشتی در گرو پذيرفتن ديگری است، يكديگر را می پذيريم چون راه های ديگر بسيار زيانبارند و .. ما وقتی يكديگر را می پذيريم ممكن است برای همديگر هيچگونه سهمی و حظی از حقيقت قايل نباشيم، درحالی كه وقتی همديگر را تاييد می كنيم در واقع می پذيريم كه هر كس می تواند سهمی از حقيقت داشته باشد. اصلن در اين حالت، در واقع، حقيقت شخصی می شود. "تاييد كردن و تاييد شدن" به نوعی فراتر رفتن و برگذشتن از "پذيرفتن و پذيرفته شدن" است. ۱۹. فرآيند آزاد سازي، بخشی نيز شامل آزادسازی درون است از شر و سيطره ی تمامت خواهی و استبداد "فراخود". فراخود، بخش از شخصيت آدمی است كه در تعريف فرويد از شخصيت، در كنار "من" و "نهاد" تكميل می شوند. فراخود در اين انگاره، بازتاب مناسبات اجتماعي، اخلاقي، دينی و خانوادگی در شخصيت آدمی است، كه "من" را وامی دارد در مقابل "نهاد" كه بازتاب تمايلات بيولوژيك و طبيعی است، قرار بگيرد. در جوامع توسعه نايافته، يا كمتر توسعه يافته، به واسطه ی حاكميت بلامنازع باورها، ارزش ها و سنت های پيشامدرن بر جامعه و بازتوليد كوركورانه ی آن ها در نظام تعليم و تربيت و نهاد خانواده، فراخود - كه گاهی به عنوان وجدان نيز از آن ياد می شود - ادامه ی استبداد بيرونی است. از اين رو همانند همو هم سركوب گر است و هم تحقير كننده، هم شكايت كننده است و هم قضاوت كننده. به عبارت ديگر در پهنه ی سنت، وجدان به گونه ای تعبيه و مهندسی شده است كه بتواند، كسانی را كه از كمند جلاد بيرونی گريخته اند، به دام جلاد درون درآورد. اوج اين پديده موهش را گاهی در برخی از سنت های عرفانی با تعابير پرطمطراقی چون نفی خود، فنا لله، كشتن نفس، مهار خودخواهی و ... می توان ديد. فرآيند آزاد سازی درون به اين تعبير هم می تواند ادامه ی فرايند توزيع برابر آزادی در بيرون باشد و هم مقدمه ی آن. توسعه ی انساني، ارتقای سيستم های آموزشی و پرورشي، حذف آموزش های غير علمي، مانند آموزش های دينی و مذهبی از متون درسي، دمكراتيزه شدن، غير متمركز و غير دولتی شدن نهاد های آموزشي، آزادی رسانه ها و حذف سانسور، آزادی بيان و ارتقا سطح تحصيلات شهروندان، از مهمترين ابزارهای رها سازی درون به حساب می آيند.

دموکراسی و خانواده - بخش 2

دموکراسی و خانواده - بخش (2)
۳) شاخص های توسعه در خانواده های ايرانی به شدت نگران كننده اند. برای نمونه مقايسه كنيد شاخص هايی چون سرانه توليد و مصرف، سرانه ی مصرف كالاهای فرهنگی در سبد خانوار و سرانه ی مطالعه در ايران را با كشورهای توسعه ی يافته ديگر و حتا برخی از كشورهای همسايه. اگر فرايند توسعه را حركت در راستای پاسخ به نيازهای يك جامعه ی تعبير كنيم، به صورت وارونه می توانيم تصور كنيم، كه توسعه نايافتگی در واقع به معنای عدم وجود نيازهايی است كه توسعه را می طلبد يا می جويد.
به باور مزلو نيازهای آدمي، در قالب مدلی به شكل هرم يا مثلث قابل توضيح و تحليل است. در اين انگاره، نيازهايی همچون نياز به غذا، پوشاك، مسكن، نياز جنسی و نيازهايی از اين دست – كه فصل مشترك آدمی با ساير جانوران هستند - قايده ی هرم را تشكيل می دهند. در پله ی بعد، نياز به امنيت قرار دارد و در پله ای بالاتر نياز به احترام و در انتها و عالی ترين سطح فراانگيزش ها يا نيازهای عالی قرار می گيرند. بر اين اساس توسعه نايافتگي، يعنی ماندن در پله نخستين و دست و پا زدن برای پاسخ يافتن برای نيازهايی چون مسكن، غذا و سكس.
و بی جهت نيست كه اصلی ترين دغدغه های نسل جوان ما هنوز در همين سطح و در همين موارد خلاصه می شود. آبراهام مزلو به درستی توضيح می دهد كه بدون دادن پاسخ مناسب به اين نيازها، بر گذشتن از اين مرحله و پای نهادن در پله های بالاتر غيرممكن يا بسيار دشوار است(۷) و همچنين اين كه، كسانی كه اين پله را به سلامت پشت سر نمی گذارند، همواره در خطر بازگشت يا غلطيدن به شرايط پيشين هستند. و از همين روست كه نسل گذشته، اگرچه رياكارانه به برگذشتن از اين مرحله فرمان می دهد، اما خود، همواره و البته در پنهانی در اين نيازهای اوليه ی و دانی غوطه ورست و رويايی فراتر از آن ندارد. يكی از دلايل شكاف بين نسل ها را در جامعه های توسعه نايافته بايد در همين امر جستجو كرد. نسل پيشين با رياكاری و چند دوزه بازی همان كاری را در خفا انجام می دهد كه از نسل جديد می خواهد - به دلايلی چون حفظ آبرو – از آن پرهيز كند. و در همين نقطه است كه اتهام اصلی نسل پيشين (رياكاري، محافظه كاری و دروغ گويي) در باور نسل جوان و اتهام اصلی نسل جوان در باور نسل پيشين (پررويي، بی آبرويی و عبور از سنت) قابل درك می شود.
چرا هزينه های مربوط به نياز به امنيت و احترام در سبد خانواده ها ی ايرانی به چشم نمی آيد؟(۸) چرا جامعه ی ما به راحتی به بی احترامی و تحقير تن می دهد؟ چرا ناامنی و تحقير در خانواده های ايرانی به راحتی بازتوليد و توزيع می شوند؟ چرا جامعه ی ما به راحتی با قتل های زنجيره اي، قتل های ناموسي، شكنجه، ترور، اعدام و خشونت كنار می آيد؟ چرا مردم ما وقتی اكبر گنجی و ناصر زرافشان در زندان ها از ياد رفته اند هنوز می توانند بخندند، در انتخابات های فرمايشی و غير دمكراتيك مشاركت كنند و چرخ های اين حاكميت آزادی كش را بچرخانند؟ چرا حكومت كردن در ايران اين قدر آسان است؟
پاسخ روشن است. زيرا انسان شناسی های كمال و روانشناسی های كمال حاكم بر ايرانيان، مثل همه ی كشورهای توسعه نايافته، پيشا مدرن و توسعه نايافته است. زيرا نيازهای عالی در سرزمين ما سبز نشده اند. نيازهايی چون امنيت، آزادي، برابري، احترام و معنا.

۴) امنيت - به عنوان يكی از اصلی ترين شاخص های ارزيابی سلامت و شادابی خانواده ها – در خانواده های ايرانی به و اسطه ی ، مناسبات قانونی و اجتماعی نابرابر در پهنه ی خانواده، كودك آزاري، نابرابری جنسي، رواج خشونت های پنهان و آشكار، به شدت مخدوش و نگران كننده است. نبود حمايت های حقوقي، قانوني، اجتماعی و اقتصادي، برای دفاع از گروه های آسيب پذير، اميد به بهبود شرايط موجود را به كلی از ميان می برد.
انسان هايی كه نا امنی را با رگ و پوست خود لمس و تجربه كرده اند، انبان های از اضطراب و حقارتند و طبيعی است وقتی از هرم قدرت بالا می روند ديگر نمی خواهند پايين بيايند. ناامنی در خانواده های ايرانی تا حدی آسيب شناسی فرآيند استبداد را در ايران توضيح می دهد. بر گذشتن از شام تاريك استبداد در جوامع توسعه نايافته تا حد بسياری منوط و موكول به درساختن خانه ها و خانواده های امن است.
يكی از اصلی ترين عوامل توليد ناامنی در خانواده های ايرانی انگاره ها، باورها، رفتارها، انتظارها و سنت های غيرانسانی مربوط به پديده ی سكس و نياز جنسی است كه در بازتوليد و توجيه خشونت و ناامنی نقش مهمی ايفا می كند. بر گذشتن از اين مانع و توزيع دانش، آزادی و امنيت به جای سانسور، تهديد و تنبيه در پهنه ی باورها و رفتارهای جنسي، به باور من اصلی ترين كليد توسعه در جامعه ی ايرانی است كه می بايست - بدون هيچ گونه شرمی - در صدر هدف های جريان های تحول خواه و اصلاح طلب باشد.
با آن كه انفجار گفتمان سكس، در پهنه طنز، شوخی ها، گفت و گوهای خودمانی و ادبيات عامه پسند ايرانی به هيچ روی قابل كتمان و حاشا نيست، با آن كه بخش قابل توجهی از جامعه ی جوان و فعال ما در رفع نيازهای جنسی خود به صورت انساني، سالم و عاشقانه روز به روز با مشكلات بيشتری روبروست(۹) و نيز با وجود آن كه جرم، بزه و جنايت های مربوط به سكس در ايران روز به روز در حال گسترش است، اما توجه كارشناسانه و گفت و شنود محققانه به اين پديده روز به روز با موانع گسترده تری روبرو می گردد. تا آن جاكه سكس هم - در پسند جامعه(۱۰) و هم در پسند حاكميت(۱۱) - به منطقه ای فوق ممنوعه تبديل شده است كه امكان هر گونه تحقيق، مطالعه و بررسی آماری جدی را از انديشمندان می گيرد.

۵) بحران معنا در سطح خانواده، مسايل جدی و قابل بررسی فراوانی را به وجود آورده است، كه بدون توجه به آن ها، نقد و تغير الگوی خانواده در ايران ممكن نخواهد بود.
معنا، مفهومی فربه تر و فراتر از هدف است كه هم در پهنه ی زمان – يعنی به صورت طولی – و هم در پهنه ی مكان – يعنی به صورت عرضی – گسترش يافته است. معنا چتريست فراگير، بر فراز همه ی اهداف كوچك و بزرگ، كه به زندگی آدمی رنگ و بو و جهت می دهد.
انحطاط فرهنگی و بحران توليد معنا، در يك جامعه به واسطه ی اعمال سانسور و برچيدن بساط آزادي، به گرايش آدميان به معناهای دم دستی و سنتی می انجامد كه برخی از دم دستی ترين آن ها عبارتند از:
الف) پرداختن افراطی به خانواده و خلاصه شدن زندگی در خانواده و كودكان، يكی از ماسك های رايج آنومی و بی معنايی در خانواده ی ايرانی است. اين مشكل در شكل گيری و دامن زدن به بسياری از مشكلاتی كه پيشتر اشاره شده است نقش دارد. از جمله در نرخ بالای زاد و ولد، ضديت با فردگرايی و فرديت، بی توجهی به فرآيند استقلال طلبی و استقلال يابی كودكان در الگوهای تربيتي، اگزوفوبی و ..
اين بی معنايی در اين سيما، به بازتوليد و رشد سرطانی مناسبات و رسم و رسومات سفت و سخت خانوادگی نيز انجاميده است كه عبور از آن ها گاهی به مراتب دشوارتر است از موانع اجتماعی و سياسی است. اين گونه از بی معنايی بيشتر به يك خودكشی دسته جمعی آيينی شباهت دارد، زيرا قرار بر آن است كه پدرها و مادرها خود را فدای بچه ها كنند و به همين ترتيب، بچه ها كه پدرها و مادرهای آينده هستند. در واقع، در اين كنش اسطوره ای هيچكس برای خودش زندگی نمی كند.
ب) دين خويی و پرداختن افراطی به مناسك عبادی و مذهبی از ديگر ماسك های رايج و دم دستی بی معنايی در خانواده های ايرانی است. اين مساله به نوبه ی خود از دلايل اصلی عدم توفيق ايرانيان در حركت به سمت توسعه و دمكراسی است و شواهد تاريخی به فراوانی نشان می دهد كه جبهه ی استبداد همواره بخش عمده ی پياده نظام خود را از اين گروه برگزيده است. اين گرايش، آن چنان جدی و نگران كننده است، كه بعيد نيست بتواند مفاهيم و ارزش هايی چون آزادي، برابری و دمكراسی را نيز ايدئولوژيزه كند(۱۲).
ج) عرفان گرايی به صورت نو و كهنه، سيمای ديگری از بحران بی معنايی در سطح خانواده های ايرانی است. عرفان گرايی در غالب های كهن با نفی خود، نفی يا سركوب تمايلات انسانی و بيولوژيك و چشم بستن بر واقعيت های زندگی و مشكلات پيش رو صورت مساله را پاك می كند و آدمی را در خلسه ی افيونی پادانديشه های مازو خيستی و مرگ پرستانه شناور می سازد(۱۳). رخوت، سكوت و سكون از تظاهرارت اصلی اين سندرم ويرانگر است.
عرفان گرايی های نونوار شده وطنی و وارداتی – كه با نيم نگاهی به تيراژ و تنوع آن ها دچار وحشت خواهيد شد – نيز همان كار را می كنند، البته با ادبياتی تازه تر و برانگزاننده.
تجربه حكومت دينی – فقهی در دهه های گذشته، بحران كمر شكنی را به جامعه ی دين خوی ايرانی تحميل كرده است كه می رود با موجی از عرفان گرايی تدافعي، لايه های عمده ی اسلام گراها ی جوان را با خود بشويد و ببرد.
د) اعتياد نيز يكی از عوارض بحران معنا در سطح خانواده های ايرانی است. آمارها نشان می دهد كه جمعيتی بالغ بر شش مليون نفر در ايران از اعتياد رنج می برنند. با در نظر گرفتن الگوهای جمعيتی به نظر می رسد تقريبن از هر سه خانواده ی ايرانی يك خانواده مستقيمن با اعتياد و پی آمدهای جدی و بنيان كن آن روبروست.

خانواده و دموکراسی

این مطلبی است که در یکی از سایتهای فیلتر شده موجود است. و بنا به دلایل فیلترینگ اسم سایت را نمیتوانم بگویم. مطلب چون بلند است در چند قسمت آورده میشود.
با خانواده ای که در آن هستید یا خانواده دوستان و آشنایان و اوضاع کلی خانواده در ایران مقایسه کنید

مقدمه ای بر دمكراسی و خانواده

• تربيت شهروندان دمكرات در خانواده های ايرانی تا حد بسياری به تحول در انسان شناسی ها ی كمال و روانشناسی های كمال پيشامدرن حاكم بر اين نهاد بستگی دارد. گذشتن از اخلاق های آزادی كش و بنده پرور، برچيدن سفره های تحقير و اضطراب و شكستن آينه های مقعر و مسلول، و اين همه يعنی گذشتن از رخوت اعتيادآور سنت در نهاد خانواده. خانواده های جديد بايد به گونه ای طراحی شوند كه اعضای خود را نه فقط بپذيرند، بلكه آن ها تاييد كنند
دكتر اكبر كرمی

سه شنبه ١۴ تير ١٣٨۴ – ۵ ژوئيه ٢٠۵

در گفتمان دمكراسي، برخی از انديشمندان، به درستي، بر اين نكته ی جامعه شناختی – روان شناختی انگشت نهاده اند، كه برساختن يك جامعه دمكراتيك، بيش و پيش از هر چيز، در گرو تربيت شهروندانی دمكرات است. اما واقعيت اين است كه، اين آموزه، آموزه ای همان گويانه است. ما در اين نوشته تلاش خواهيم كرد، با كالبدشكافی خانواده ی ايرانی و طرح برخی از ويژگی های غالب آن، نظير محافظه كاری، جمع گرايی پيشيني، توسعه نايافتگي، ناامني، بی معنايي، اگزوفوبی و آنارشيسم اخلاقي- معرفتي، كه همگی ريشه در ديگر فرمانفرمايی دارند، امكان عبور به سوی خود فرمانفرمايی را فراهم آوريم. به عبارت ديگر، به باور من، تربيت شهروندان دمكرات در خانواده های ايرانی تا حد بسياری به تحول در انسان شناسی ها ی كمال و روانشناسی های كمال پيشامدرن حاكم بر اين نهاد بستگی دارد. گذشتن از اخلاق های آزادی كش و بنده پرور، برچيدن سفره های تحقير و اضطراب و شكستن آينه های مقعر و مسلول، و اين همه يعنی گذشتن از رخوت اعتيادآور سنت در نهاد خانواده. خانواده های جديد بايد به گونه ای طراحی شوند كه اعضای خود را نه فقط بپذيرند، بلكه آن ها تاييد كنند. پاسخ به اين نياز، كه نياز اصلی و اساسی هزاره جديد است، در گرو بازتعريف مكانيسم های انسجام آفرين تازه ای برای خانه و خانواده است. عبور از جمع گرايی پيشينی به جمع گرايی پسينی راز اين راه دراز است.

در گفتمان دمكراسي، برخی از انديشمندان، به درستي، بر اين نكته ی جامعه شناختی – روان شناختی انگشت نهاده اند، كه برساختن و مهندسی يك جامعه دمكراتيك، بيش و پيش از هر چيز، در گرو ساختن و تربيت شهروندانی دمكرات است. اما واقعيت اين است كه، اين آموزه، آموزه ای همان گويانه است. به عبارت ديگر، در اين گزاره تنها مشكل جا به جا شده است و گرنه، سوال همچنان باقی است. چگونه می توان شهروندانی دمكرات داشت؟
پاسخ هر چه كه باشد و از هر كجا بيايد، يك نكته را نمی توان و نبايد فراموش كرد، كه، فرآيند توليد و تكثير شهروندان دمكرات، بيش از هر عاملي، در گرو نقد و توسعه ی مناسبات خانوادگی است. رويای تربيت شهروندان دمكرات، بدون ارايه و مهندسی يك الگوی مناسب، روزآمد و در خور زمانه از خانواده، رويايی دور از دست خواهد بود.
بدون نقد الگوی غالب و سنتی خانواده ی ايراني- اگر در اصل كاربرد چنين اصطلاحی نقض غرض نباشد-، مناسبات قانونی برآمده و برآونده و نيز كاركردهای موجود، ممكن و مطلوب آن، از يك طرف، و طراحی الگوهای تازه، با كاركردهايی متفاوت، اما متناسب با خواست ها و الزامات جديد، نمی توان از اين گردنه ی صعب العبور گذشت.
واقعيت آنست كه نهاد خانواده در سطح جهان، در حال فروپاشی يا - به تعبيری مثبت تر - تغير چهره است. اين دگرگونی در جوامع توسعه يافته با افزايش خانوارهای يك نفره، خانوارهای تك جنسي، خانوارهای تك والديني، افزايش طلاق، سقط جنين، بالارفتن سن ازدواج، پايين آمدن نرخ ازدواج، پايين آمدن نرخ زاد و ولد، گسترش ازدواج های غير رسمی و پديده ی هم خانگي، واگذاری بسياری از خدمات سنتی خانواده به نهادهای اجتماعی و مدني، براحتی قابل وارسی و ارزيابی است.
در جوامع توسعه نايافته، يا در حال توسعه، كه دولت ها هنوز به وظايف نظارتی و مسئوليت های مدنی خود و ملت ها به حقوق شان آشنا نيستند، تظاهرات اين پديده ديگر گونه و متفاوت است. به عبارت ديگر همانطور كه طلاق در جوامع سنتی به صورت طلاق پنهان(۱) يا طلاق های عاطفی خود را نشان می دهد، نبايد انتظار داشت كه پی آمدهای چنين بحرانی در اين جامعه ها، عريان و آشكار باشد. و البته نبايد از ياد برد، كه عدم درك همين پيچيدگی ها و فروبستگی هاست كه به برخی از منتقدين مدرنيته يا پسامدرنيته امكان و اجازه بندبازی های رمانتيك و معركه گيری های نوستالژيك به نفع جامعه ی بسته را می دهد.
در آستانه ی هزاره ی سوم، و در زيست جهانی كه از آن با عنواينی چون دهكدهی جهاني، محله ی جهانی ما(۲)، شهرهای مجازی ياد می شود، واقعيت آن است كه بسياری از كاركردهای كلاسيك و آشنای خانواده، از خانواده گرفته شده است. كاركردهايی همچون كاركردهای آموزشي، پرورشي، كاركرد های عاطفي، ارتباطي، امنيتی و حمايتي، اقتصادی - مالي، اشتغال، كاركرد های سكسی و بيولوژك...
اين كاركردها گاهی به طور كلی از خانواده گرفته شده و به نهاد، يا نهادهای ديگر واگذار شده است و گاهی نيز به طور پاره اي. برای مثال، با گسترش كارخانه ها و شهر نشيني، خانواده آرام، آرام كاركرد اشتغال را - كه پيشتر، به كلی مربوط به اين نهاد بود- در بسياری از لايه های اجتماعی از دست می دهد و نقش خود را به اجبار در اختيار بنگاه های كاريابی يا نهاد های استخدامی قرار می دهد. گسترش نهادهای آموزشی دولتی و خصوصی و نيز رسانه ها و سازو كارهای ارتباطی جديد، همين برخورد را با كاركرد آموزشی خانواده داشته اند و پاره های اصلی چنين كاركردی را به خود اختصاص داده اند.
گسترش بيمه های اجتماعي، مالی و درمانی و ... (به ويژه در شرايط بحراني، نظير دوران بيماري، كهنسالي، بازنشستگي، بيكاري، ورشكستگی و از كار افتاده گي) نيز، كاردهای حمايتی خانواده را به شدت بی اهميت و قابل چشم پوشی ساخته است. گسترش، توسعه و ارتقای روابط اجتماعي، كاری و دوستانه، به ويژه در بيرون از محيط خانه و خانواده، به حدی چشم گير و تكان دهنده بوده است، كه در بسياری از كشورهای توسعه يافته، كم كم خانه و خانواده مفهوم سنتی خود را از دست داده و به محلی - تنها - برای استراحت و نظافت تبديل شده است. عجيب نيست اگر مطالعات آماری نشان دهد، ساعاتی را كه تك تك اعضای خانواده با دوستان خود می گذرانند، يا ترجيح می دهند بگذرانند، به مراتب بيشتر و لذت بخش تر از ساعاتی است كه اعضای خانواده با يكديگر می گذرانند.
به اين ليست البته عنوان ها و نكته های بسيار ديگری می توان افزود، كه برای پرهيز از زياده گويی از آن می گذريم، اما يك نكته را نبايد فراموش كرد، و آن اين كه بدون درك دقيق و آسيب شناسی عميق اين پديده ها و نيز مهيا شدن برای مواجهه ی انسانی و مناسب با خواست ها و مطالبات جديد، هيچ جامعه ای نمی تواند از تركش ها و عوارض اين تغيرات سريع و مهيب در امان بماند.
آن چه به باور من جان مايه و ماهيت اين بحران را در دامن خود می پروراند، نه تغيرات سريع شكل زندگي، كه اصالتی است كه سنت به شكل زندگی می بخشد و آن گاه خود و ما را موظف به حفظ آن – حتا با چنگ و دندان - می كند. پای فشردن بر سنت بدون شناخت تغيرات پيش رو، نشنيدن صداهای تازه و چشم بستن بر آينده، بی شك ما را از مديريت مناسب و به موقع تحولات اجتماعی و فرهنگی باز می دارد و همه چيز را برای رقم خوردن فاجعه آماده می كند.
من در اين فرصت، تلاش خواهم كرد، اصلی ترين ويژگی های خانواده ی ايرانی را با نيم نگاهی به جهان جديد، برشمارم و در جستجوی آنم، كه خانواده در سطح نهادی چه نسبتی با موانع استقرار دمكراسی در ايران دارد. اميدوارم بتوانم، از لابه لای اين همه حرف، اشاره ای هرچند كوتاه و اندك به راهی داشته باشم، كه بايد بپيماييم.

۱) وزن سنت و نرخ محافظه كاری و نيز زبان، آداب و رسوم و سازو كارهای برآمده و برآورنده ی هر يك از آن ها در خانواده های ايرانی بشدت بالاست و طبيعی است كه، از درون اين كانون های راكد و ساكت، شهروندانی نقاد، زياده خواه، تصرف گر، پرسش گر، جستجو كننده، جسور و سركش بيرون نخواهد آمد.
آموزه ی اصلی خانواده های ايرانی به فرزندان خود در اين زمينه ی خاص، در جمله ی زيرخلاصه می شود: "سرت تو كاره خودت باشه، آسته برو، آسته بيا تا گربه شاخت نزنه" و "ديوار موش داره و موشم گوش داره". به عبارت ديگر خانواده ها با اين جملات به فرزندان خود می گويند: دلبندم، اگر می خواهی زندگی كنی (البته مثل يك كرم!)، كورباش، كرباش و لال.
همين محافظه كاری از دلايل اصلی تحميل و تحمل چند چهرگی در جامعه ی ايرانی است. چند چهرگي، اشاره به پديده ی انطباقی روبه رشد و عارضه ی دفاعی فراگيری است كه طی آن شهروندان می آموزند برای تطابق با محيط، در پهنه های مختلف از چهره ها و ماسك های مختلف استفاده كنند. بر اين اساس قابل درك است كه ايرانی ها در محيط های رسمی يك ماسك به چهره داشته باشند و در محيط های ديگر، ماسكی ديگر. و نيز عجيب نيست اگر ايرانی ها يك جور فكر كنند، يك جور ديگر حرف بزنند و يك جور ديگر عمل كنند(۳).
مردم ما برخلاف ادعاهای گزاف خودبزرگ بينانه ای كه دارند - و اين خود سيمای ديگری از احساس حقارت ريشه دار آن هاست، مردمی به غايت ترسو و بزدل هستند. درك ريشه های تاريخی و آناليز روانشناختی اين مشكل اگرچه در جای خود بسيار مهم و قابل توجه است، اما نبايد فراموش كرد كه موتور استبداد تنها از جهل و ترس مردم تغذيه می كند و به همين دليل ساده، می توان پايايی استبداد و ديرپايی استعباد در ايران را اشاره ای آشكار به درستی و راستی ادعای بالا دانست.
برخلاف تصور و ادعای برخی از جريان های ملي، انقلاب های سياسی اجتماعی فراگير و متعدد در ايران را نبايد به پای شجاعت و دليری مردم ايران گذاشت! كه اين رفتارهای پرخاش گرانه (انعطاف ناپذيری مردم و حاكمان) چهره ی ديگری از احساس حقارت تاريخی ملت ماست. مستبد با تكيه بر سلاح، سانسور و ترور، احساس حقارت عميق خود را پنهان می كند و مردم نيز با غرق شدن در روح جمعی در جريان انقلاب ها، احساس حقارت خود را به طور موقت فراموش می كنند. عجيب نيست اگر تقابل اين انبان های حقارت و بزدلی همواره در دوگانه ی سركوب - سكوت تجلی پيدا می كند و وقتی مستبد به دلايلی ضعيف می شود، مردم انقلاب را در دستور كار خود قرار می دهند، يعنی معادله بر عكس می شود. راهبرد های همه يا هيچ، يا برنده بازنده، راهبردهای انسان ها و جوامع تحقيرشده و توسعه نايافته است و دو گانه ی سركوب و سكوت، فارغ از آن كه چگونه و از چه طرفی اعمال شود، نمودگار و تظاهرات اين راهبردهاست.
در طراحی نهاد خانواده به سوی دمكراسي، بايد برای علاج اين عارضه ی مزمن فرهنگی و اجتماعی كه از مناسبات حاكم بر خانواده های سنتی آب می خورد، انديشيد.

۲) خانواده های ايرانی به شدت جمع گرا هستند و از رشد فرديت، هويت فردی و استقلال خواهی در اعضای خود بيمناكند. پاره ی قابل توجهی از قايده هرم اجتماعی ما، به واسطه ی توسعه ی ناموزون و نيز فقدان نهادهايی كه بتوانند كاركردهای سنتی خانواده را بدوش بكشد، هنوز و در هزاره ی سوم، به صورت خانواده های گسترده و سنتی اداره می شود. اين الگوی خانوادگی به شدت در بازتوليد پادانديشه ی تكليف باوری و پادپديده ی شبان رمگی دخالت دارد. از طرف ديگر، هستند خانواده های مدرن تر هسته ای ايرانی ای كه هر گاه فشارهای اجتماعی زياد می شود، در فقدان نهاد های حمايتی مدرن و موثر، به رويای شيرين گذشته فرو می روند، در خاطره ی خانواد های گسترده گم می شوند و برای جبران مافات به جنگ فرديت بر می خيزند.
برای مثال، با آن كه در سطح مناسبات قانوني، دوران كودكی با بلوغ (۱۵ سالگی برای پسران و ۱۳ سالگی برای دختران) تمام می شود و از اين منظر ما كودكان مان را در مقايسه با كشورهای توسعه يافته و متعهد به كنوانسيون حقوق كودك (پايان كودكی را پايان ۱۸ سالگی می داند)، خيلی زود تر، برای پذيرش مسئوليت های كيفری و جنايی آماده می كنيم و در معرض اعدام و مجازات های ديگر قرار می دهيم، اما فرآيند استقلال يابی و جدايی فرزندان از خانواده، به سختی و با مشكل روبروست، و كمتر خانواده ای است كه بپذيرد و بگذارد دختر ۲۰ ساله ی خود يا حتی پسر ۲۰ ساله اش! تنها زندگی كند. وجه تراژيك قضيه ی آن جاست كه بر اين عدم بلوغ و وابستگی بيمار گونه، كه از اضطراب ها جنسی و روان نژندی های مختلف اجتماعی و فردی آب می خورد، عنوان اغوا كننده ی "عاطفه ايراني" برگزيده ايم.
برای جمع گرايی دو معنای مشخص و متفاوت و البته به نوعی مربوط به هم، قابل طرح است.
الف) جمع گرايی پيشيني: اين گرايش در مراحل نخستين تحول و تكامل در نهاد خانواده يا نهادهای جمعی ابتدايی مثل قبيله و ايل ديده می شود و به اين دليل ساده پيشين ناميده می شود، كه پيش از تولد فرديت وجود دارد. اين گونه از جمع گرايي، رابطه ی نزديكی با گرايش های اسطوره ای دارد كه بر پيوستگی آدمی (فرد) بر خانواده و قبيله تاكيد می گذارند. جمع گرايی در اين سيما، به گرايشات بيمارگونه اگزوفوبيك يا غريبه ترسی بسيار نزديك می شود.
ب) جمع گرايی پسيني: اين گونه از جمع گرايی در پی فرايند استقلال يابی و پس از تولد فرد ديده می شود. گرايش به جمع در اين گونه جمع گرايي، آزادانه و گزينش گرانه است، يعنی افراد در پی معناها و حل مشكلات خود، به هم پيوند می خورند و تلاش جمعی را برای عبور از اين مرحله انتخاب می كنند.
به نظر می رسد جمع گرايی پيشين تقدير آدمی است و با تولد او رقم می خورد، در حالی كه جمع گرايی پسين، پس از تولد فرديت وی انتخاب می شود. چه بپسنديم، چه نپسنديم، بايد بپذيريم كه هزاره ی جديد، جا را برای همه ی المان هايی كه به نوعی جمع گرايی پيشينی – كه هويت های انتزاعی جمعی را اصل می داند - را القا می كنند يا فرياد می زنند، تنگ كرده است و همه چيز برای تولد فرديت و زايمان هويت های فردی – كه واقعی و اصيلند – آماده شده است. قبيله گرايی نوين با بيرق هويت – كه منظورش هويت جمعی است – به جنگ فرديت و هويت فردی برآمده و همه سازوكارهای موجود در زرادخانه ی سنت را به كمك گرفته است تا از پيش روی فرگرايی ممانعت كند(۴).
خيانت و ارتداد نتيجه خروج از جمع در جمع گرايی پيشين است كه ريشه در تقدم جمع، خانواده، قبيله و ايل - به عنوان پاره ی سخت ساخت اجتماع - و نيز عقيده - به عنوان پاره ی نرم ساخت اجتماع (عقيده در اين معنا، به گسترش، ماندگاری و بقای جمع كمك می رساند و در واقع گسترش نرم جمع است) - بر جان فرد می باشند، در حالی كه در جمع گرايی پسين، حضور و عدم حضور در جمع تابع قراردادی است كه فرد در آن مشاركت دارد و جان مايه ی آن به طور معمول تقدم جان فرد بر عقيده است. و از همين روست كه جوامع استبدادی و توسعه نايافته بر خصلت های جمعی پيشين و اسطوره ای مثل وطن پرستی و دفاع از عقيده تاكيد می گذارند و از هرگونه مشاركت در گسترش و نهادينه كردن قراردادها اجتماعي، كه در جان خويش از عقيده و اسطوره بر می گذرند، تن می زنند. خانواده، قبيله، ملت و امت نمونه هايی از جمع گرايی پيشينند و احزاب، ان جی اوها، حلقه های اينترنتي، شهرهای مجازی و اتحاديه های منطقه ايی همچون اتحاديه اروپا نمونه هايی از جمع گرايی پسين.
انديشه هايی چون" نپرسيد انقلاب برای ما چكار كرده است، بلكه بپرسيد ما برای انقلاب چه كرده ايم؟" يا "ما بايد خود را برای قربانی كردن در پای اسلام و ايران آماده كنيم" يا "چو ايران نباشد تن من مباد" كه فراوانند و سراپای انديشه ی سياسی اجتماعی ما را به خود آلوده اند، تظاهرات قبيله گرايی و قربانی شدن فرد در پای جمعند، كه در پادانديشه ی "تقدم عقيده بر جان" خلاصه و بزك شده اند.
و نبايد فراموش كرد كه اين عارضه تنها يك مرض سياسی – اجتماعی نيست، بلكه كالبد شكافی روان ايرانی – به ويژه در سطح روانشناسی كمال(۵) - به روشنی نشان می دهد كه انسان شناسی ها و روانشناسی های كمال پيشامدرن، وجه غالب اخلاق و عرف ما را به خود اختصاص می دهند(۶).

شروع

سلام!

تصمیم گرفتم از این به بعد در اینجا مطلب از دیگران ذکر کنم یا اگر عرضه داشتم بنویسم.

تا ببینیم چه میشود.